दिन-विशेष-लेख-१९ डिसेंबर, १९२१ - प्रथम ब्रिटीश सम्राटाने भारत भेट दिली

[Atul Kaviraje]

प्रथम ब्रिटीश सम्राटाने भारत भेट दिली (१९२१)-

१९ डिसेंबर १९२१ रोजी, ब्रिटीश सम्राट जॉर्ज पंचम यांनी भारत दौरा केला. या भेटीचा भारतातील स्वातंत्र्य चळवळीवर मोठा परिणाम झाला आणि ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध संघर्ष आणखी तीव्र झाला. 🇬🇧🇮🇳

१९ डिसेंबर, १९२१ - प्रथम ब्रिटीश सम्राटाने भारत भेट दिली (जॉर्ज पंचम)-

परिचय:

१९ डिसेंबर १९२१ रोजी, ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पंचम यांनी भारताची ऐतिहासिक भेट दिली. हा घटनेचा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा होता, कारण यानंतरच भारतातील स्वातंत्र्य चळवळीला एक नवा जोम मिळाला. जॉर्ज पंचम यांची ही भेट भारतात ब्रिटिश साम्राज्याच्या प्रभुत्वाची महिमा वाढवण्यासाठी आणि स्थानिक शासकीय धोरणे स्थिर करण्यासाठी होती, पण त्याऐवजी या भेटीने भारतीय जनतेमध्ये ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधातील भावना अधिक तीव्र केल्या.

महत्त्वपूर्ण घटक:

सम्राट जॉर्ज पंचम यांचा भारत दौरा:
१९२१ मध्ये जॉर्ज पंचम भारत दौऱ्यावर आले. हा दौरा ब्रिटिश साम्राज्याच्या सामर्थ्य आणि प्रभुत्वाचे प्रतीक म्हणून आयोजित करण्यात आला होता. यावेळी जॉर्ज पंचम यांनी दिल्लीतील दरबारात हजेरी लावली आणि भारतीय समाजाशी ब्रिटिश सरकारचे संबंध आणखी दृढ करण्याचा प्रयत्न केला.

स्वातंत्र्य चळवळीवर परिणाम:
ब्रिटिश सम्राटाच्या या भेटीने भारतातील स्वातंत्र्य चळवळीला नवा आयाम दिला. महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखाली, चळवळीने एकाधिक रूपांमध्ये प्रकटलेल्या असंतोषाला आणखी वाव दिला. जॉर्ज पंचम यांच्या या दौऱ्याच्या विरोधात भारतीय जनतेने निषेध केला, आणि त्यावेळी स्वतंत्रतेची मागणी अधिक जोरदार झाली.

दिल्ली दरबार:
जॉर्ज पंचम यांचा दिल्ली दरबार एक भव्य समारंभ होता, ज्यामध्ये अनेक उच्चस्तरीय ब्रिटिश अधिकारी उपस्थित होते. यावेळी भारताच्या शासकीय और शाही महत्त्वपूर्ण माणसांचे सन्मान करण्यात आले, परंतु भारतीय जनतेच्या प्रतिनिधींना या दरबारात समाविष्ट करण्यात आले नाही. यामुळे भारतीय जनतेमध्ये चीड आणि नाराजी निर्माण झाली.

उदाहरण:

महात्मा गांधी आणि इतर नेत्यांचा निषेध:
जॉर्ज पंचम यांच्या भारत दौऱ्याचा महात्मा गांधींनी निषेध केला. गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली असलेल्या असहकार चळवळीने ब्रिटिश सरकारच्या विरोधात आणखी एक मजबूत आंदोलन उभे केले. यामुळे भारतीय समाजाच्या हक्कांची जाणीव झाली आणि स्वातंत्र्याची लढाई तीव्र झाली.

शाही दरबारातील समारंभ:
दिल्ली दरबारातील समारंभ यावेळी अत्यंत भव्य होता, आणि ब्रिटिश साम्राज्याची शक्ती आणि प्रगती दर्शवणारे एक प्रतीक ठरले. भारतीय जनतेला या दरबारात उपस्थित असलेल्यांच्या भव्यतेच्या तुलनेत त्यांना दूर ठेवण्यात आले, ज्यामुळे लोकांच्या मनात आणखी असंतोष निर्माण झाला.

संदर्भ:

स्रोत: भारतीय स्वातंत्र्य संग्राम इतिहास
संदर्भ: ब्रिटीश साम्राज्याच्या भारत दौऱ्याचे इतिहास

निष्कर्ष:
ब्रिटीश सम्राट जॉर्ज पंचम यांच्या १९२१ मध्ये भारतातील भेटीने भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला एक नवीन उर्जा दिली. या भेटीचा भारतीय समाजावर आणि विशेषतः स्वातंत्र्य लढ्याच्या स्वरूपावर दीर्घकालीन परिणाम झाला. जॉर्ज पंचम यांचा दौरा एकप्रकारे भारतीय लोकांच्या असंतोष आणि ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधात उभ्या राहिलेल्या संघर्षाचा आदर्श ठरला.

🇬🇧➡️🇮🇳

समारोप:
ब्रिटीश सम्राट जॉर्ज पंचम यांच्या भारत दौऱ्याने भारतातील स्वातंत्र्य चळवळीला गती दिली आणि भारतीय जनतेत ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधात अधिक जाणीव जागृत केली. जॉर्ज पंचम यांच्या या दौऱ्याचा प्रभाव इतका खोलवर होता की, त्यानंतरच ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध असलेल्या लढ्यांना अधिक महत्त्व मिळाले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-19.12.2024-गुरुवार.
===========================================