नवीन शैक्षणिक पद्धती-2

[Atul Kaviraje]

नवीन शैक्षणिक पद्धती-

नवीन शैक्षणिक पद्धती - उदाहरणांसहित विवेचन-

प्रेरणा आणि सकारात्मक प्रोत्साहन (Motivation and Positive Reinforcement): विद्यार्थ्यांना प्रेरित करणे आणि त्यांना प्रोत्साहन देणे हे नवीन शैक्षणिक पद्धतीचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे. शिक्षक विद्यार्थ्यांना त्यांच्या श्रमांचे योग्य मूल्यांकन करतात आणि यामुळे त्यांना अधिक शिकण्याची प्रेरणा मिळते. विद्यार्थ्यांना स्वतंत्रपणे निर्णय घेण्याची आणि चुकता शिकण्याची संधी दिली जाते.

उदाहरण: विद्यार्थ्यांना त्यांच्या मेहनतीसाठी प्रोत्साहन प्रमाणपत्रे, प्रशंसा, किंवा कुल पुरस्कार दिले जातात, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो आणि ते अधिक मेहनत करतात.

सोशल आणि इमोशनल लर्निंग (Social and Emotional Learning): शालेय जीवनात विद्यार्थ्यांची भावनिक आणि सामाजिक बुद्धिमत्ता महत्त्वाची आहे. नवीन पद्धतींमध्ये विद्यार्थ्यांना भावनिक आणि सामाजिक दृष्टिकोनातून शिकवले जाते. शिक्षक विद्यार्थ्यांचे भावनिक स्वास्थ्य आणि मानसिक आरोग्य पाहतात. यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये समस्या सोडवण्याची क्षमता, सहानुभूती, समाजाशी संवाद या गुणांचा विकास होतो.

उदाहरण: शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांच्या भावनिक आरोग्यासाठी सत्र घेतले जातात ज्यात विद्यार्थी आपली चिंता, गोंधळ, किंवा इतर मानसिक अडचणी व्यक्त करतात.

तंत्रज्ञान आधारित मोजमाप आणि मूल्यांकन: विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे मोजमाप पारंपरिक परीक्षांच्या पलीकडे जात असते. नवीन शैक्षणिक पद्धतीत ऑनलाइन असाइनमेंट्स, ऑनलाइन प्रश्नपत्रिका, आणि ऑटोमॅटेड मूल्यांकन या पद्धतींचा वापर केला जातो. यामुळे विद्यार्थ्यांच्या चुकांची त्वरित ओळख होते आणि ते त्यातून शिकण्यास सक्षम होतात.

उदाहरण: विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे मोजमाप फॉर्मेटिव्ह असेसमेंटद्वारे केले जाते. हे मोजमाप विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेतील अडचणींचा त्वरित शोध घेतात.

नवीन शैक्षणिक पद्धतींचा सामाजिक प्रभाव:
समाजातील सर्व वर्गांचे प्रतिनिधित्व: नवीन शैक्षणिक पद्धती समावेशकता वर आधारित आहेत. यामुळे, शिक्षण सर्व समाजाच्या विविध वर्गांपर्यंत पोहोचू शकते. गोरगरीब, आदिवासी, आणि ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना अधिक चांगले शिक्षण मिळवून देणे हे शालेय धोरणांचे उद्दिष्ट आहे.

शिक्षकांची भूमिका: पारंपरिक शिक्षण पद्धतीत शिक्षक हे ज्ञान देणारे साधन होते, परंतु नवीन शैक्षणिक पद्धतीमध्ये शिक्षक विद्यार्थ्यांचे मार्गदर्शक बनले आहेत. त्यांचे कार्य प्रेरणा देणारे, संवादात्मक, आणि विद्यार्थ्यांच्या विकासावर लक्ष केंद्रित करणारे असते.

मुलांची व्यावसायिक कौशल्ये आणि नेतृत्व कौशल्ये: नवीन पद्धती मुलांना फक्त शालेय अभ्यासकडे लक्ष न ठेवता त्यांची व्यावसायिक कौशल्ये आणि नेतृत्व कौशल्ये देखील वाढवण्यास मदत करतात. यामुळे ते भविष्याच्या कार्य क्षेत्रांसाठी सक्षम होतात.

निष्कर्ष:
नवीन शैक्षणिक पद्धती विद्यार्थ्यांना अधिक सृजनशील, समस्या सोडवणारा, संवेदनशील आणि सामाजिकदृष्ट्या जबाबदार बनवण्याच्या उद्देशाने विकसित केल्या आहेत. त्या विद्यार्थ्यांच्या शालेय जीवनाच्या प्रत्येक पैलूचा विचार करत, शिक्षण अधिक प्रभावी, समर्पक आणि संवादात्मक बनवतात. तंत्रज्ञानाचा समावेश, व्यक्तिवादी शिक्षण, समाजिक आणि भावनिक विकासाच्या दृष्टीने, या सर्व पद्धती शिक्षणाची गुणवत्ता वाढवण्यास मदत करतात.

यामुळे विद्यार्थ्यांना केवळ शाळेतील ज्ञान मिळविणेच नाही, तर सामाजिक, सांस्कृतिक, आणि व्यावसायिक आयुष्य सुद्धा अधिक प्रभावीपणे समजून घेण्याची आणि अनुभवण्याची संधी मिळते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.12.2024-गुरुवार.
===========================================