विनायक चतुर्थी – 03 जानेवारी 2025-

[Atul Kaviraje]

विनायक चतुर्थी-

विनायक चतुर्थी – 03 जानेवारी 2025-

विनायक चतुर्थी, ह्याला गणेश चतुर्थी देखील म्हटले जाते, ह्याचा भारतीय धार्मिक परंपरेतील विशेष महत्त्व आहे. दरवर्षी गणेश चतुर्थी व्रत विशेष श्रद्धेने, भक्तिभावाने आणि उत्साहाने साजरा केला जातो. या दिवशी भगवान गणेशाची पूजा केली जाते, जे अडचणींचं निराकरण करणारे, बुद्धीचे प्रदाता आणि सुख समृद्धीचे स्वामी मानले जातात. हा दिवस विशेषतः पुणे, मुंबई, महाराष्ट्रातील इतर शहरांमध्ये मोठ्या धुमधडाक्यात साजरा केला जातो.

विनायक चतुर्थीचे महत्त्व:
विनायक चतुर्थी ही एक अत्यंत पवित्र आणि धार्मिक परंपरेची व्रत आहे. या दिवशी, भगवान गणेशाची पूजा केल्याने संपूर्ण कुटुंबाला आशीर्वाद मिळतात. तसंच, या दिवशी व्रत करणाऱ्यांनाही व्रताची पूर्ण श्रद्धा आणि भक्तिभाव असावा लागतो.

विनायक चतुर्थीचे महत्त्व विविध अंगांनी पाहता येते. धार्मिक दृष्टिकोनातून, गणेश भगवानांची पूजा केली जात असताना, अडचणींचं निराकरण, जीवनातली उलथापालथ कमी होणे, संपूर्ण कुटुंबाला एकसूत्री ठरवणे हे होण्याची विश्वासार्हता आहे. भगवान गणेश बुद्धीचे देवता आहेत, त्यामुळे ज्ञानाची व्रतसिद्धी, अभ्यासाच्या क्षेत्रात यश मिळवणे आणि कार्यात प्रगती होण्याचा असा विश्वास आहे.

संपूर्ण भारतात, विशेषतः महाराष्ट्रात, हा दिन अत्यंत श्रद्धेने साजरा केला जातो. चतुर्थीला घराघरांत गणेशाची स्थापना केली जाते. काही लोक पंढरपूर किंवा गणेश्वर महापुंडलीचे दर्शन घेण्यासाठीही जातात.

विनायक चतुर्थीचा व्रत:
विनायक चतुर्थीला व्रत करणाऱ्यांनी एक महत्त्वाची गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे. या दिवशी घरातील प्रत्येक सदस्य एकमेकांसोबत शांततेने आणि प्रेमाने वर्तन करावा, अनिष्ट विचार आणि कर्मांपासून दूर राहावे आणि भगवान गणेशाच्या उपास्य मंत्रांचा उच्चारण करून प्रार्थना करावी. यामुळे घरातील सुख, शांति आणि समृद्धी येईल, असे मानले जाते.

उदाहरणार्थ:

"ॐ गं गणपतये नमः" हा मंत्र विशेष श्रद्धेने वाचन केला जातो.
मंत्रांची जप तंत्रामुळे मन आणि शरीर शुद्ध होतात, आणि भगवान गणेशाची कृपा प्राप्त केली जाते.

गणेशाची पूजा:
विनायक चतुर्थीला पूजा करण्यासाठी काही प्रमुख विधी आहेत. साधारणत: हा पूजा सोप्या पद्धतीने केला जातो. सर्वप्रथम, गणेशाची मूर्ती सजविली जाते, त्यास गंध, पुष्प, धूप आणि दीप अर्पित केले जातात. त्यानंतर मंत्रोच्चारण सुरू होते. गणेश स्तोत्रांचा, गणेश कवचांचा, आणि गणेश गायत्री मंत्रांचा जप विशेष महत्त्वाचा असतो.

प्रत्येक कार्याच्या प्रारंभासाठी "गणपती बाप्पा मोरया" हा शब्द उच्चारणे हे भक्तिमय वातावरण तयार करतं. भक्तगण गणेशाची पूजा करत असताना प्रसाद स्वरूपात लाडू आणि मोदक अर्पित केले जातात.

धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व:
विनायक चतुर्थीच्या दिवशी, भक्त गणेशाची प्रार्थना करतात की त्यांचा आशीर्वाद घरात आनंद, सुख, समृद्धी आणि शांती घेऊन येईल. हा दिवस शांती आणि सौम्यता वाढवणारा असतो. प्रत्येक व्रत, प्रत्येक भक्त्याने गणेशाची पूजा केल्याने त्यांच्या कार्यक्षेत्रात आणि जीवनात सकारात्मकता येते.

विनायक चतुर्थीचे सांस्कृतिक महत्त्व:
विनायक चतुर्थीचा धार्मिक महत्त्वाच्या बाबींप्रमाणे सांस्कृतिक महत्त्वही आहे. संप्रदायांची विविधता आणि संस्कृतीतील विविधता आपल्या जीवनात रंग भरते. गणेशोत्सवाच्या वेळी नवे गीत, नृत्य, मिरवणुका आणि धार्मिक उत्सव साजरे केले जातात. प्रत्येक कुटुंब, वॉर्ड आणि सार्वजनिक गणेशोत्सव यामध्ये मोठ्या प्रमाणात सहभाग घेतात.

विशेषतः महाराष्ट्रात, विविध ठिकाणी गणेश पथके, रथ, वेशभूषा आणि अलंकरण देखील असतात. यामुळेच एक प्रकारची ऊर्जा आणि आकर्षण समाजात पसरते, ज्यामुळे सर्वांना एकत्र येण्याची संधी मिळते.

निष्कर्ष:
विनायक चतुर्थीच्या व्रताच्या मागे भक्तिभाव, श्रद्धा आणि जीवनातील अडचणींचे निराकरण करण्याचा गहरा संदेश आहे. गणेशाच्या पूजा आणि मंत्रोच्चारणाच्या माध्यमातून घराघरांत शांतता, सुख आणि समृद्धी येते. हे एक अद्भुत धार्मिक व्रत आहे ज्यामध्ये सर्व भक्त आपल्याला सकारात्मक ऊर्जा आणि आशा प्राप्त होण्याची संधी मिळवतात.

विनायक चतुर्थीच्या हार्दिक शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.01.2025-शुक्रवार.
===========================================