ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती - 03 जानेवारी 2025-

[Atul Kaviraje]

ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती-

ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती - 03 जानेवारी 2025-

सावित्रीबाई फुले जयंती हा दिवस विशेष महत्त्वाचा आहे, कारण हा दिवस भारतातील महिलांच्या शिक्षणात आणि सामाजिक सुधारणा क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिलेल्या महान समाजसुधारक आणि शिक्षिका, सावित्रीबाई फुले यांच्या योगदानाचा सन्मान करतो. 3 जानेवारी हा त्यांचा जन्मदिवस आहे, आणि या दिवशी आपण त्यांच्या कार्याची आठवण करून त्यांचे योगदान समाजात कसे अमूल्य ठरले याबद्दल विचार करतो. सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य आजही प्रेरणादायक आहे आणि त्यांच्या धैर्याने, संघर्षाने आणि शिक्षणाच्या क्षेत्रातील योगदानाने महिलांच्या जीवनात खूप मोठा बदल घडवला आहे.

सावित्रीबाई फुले यांचा जीवनकार्य
सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म ३ जानेवारी १८३१ रोजी पुणे जिल्ह्यातील नायगाव येथे झाला. त्यांचे वयाच्या लहान वयातच विवाह झाले, आणि ते खूप लहान वयात वडिलांचा साथ सोडून आपले कुटुंब सांभाळू लागल्या. त्यावेळी शिक्षण घेणारी मुलींची संख्या अत्यंत कमी होती. त्यावेळी त्यांना शिक्षण घेणाऱ्या मुलींच्या संदर्भात समाजात असलेल्या कठोर दृषटिकोनाशी सामना करावा लागला. पण त्यांनी हे सर्व संकटे आणि अडचणी स्वीकारली आणि स्त्री शिक्षणासाठी एक प्रभावी मोहीम सुरू केली.

सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य फक्त शिक्षणावरच मर्यादित नव्हते. त्या त्या काळात स्त्रियांवरील अन्याय आणि अत्याचाराच्या विरोधातही उभ्या राहिल्या. त्यांचा मुख्य उद्दिष्ट स्त्री शिक्षण, समानता, आणि समाजातील सर्व घटकांना समान हक्क मिळवणे यावर आधारित होता.

त्यांनी भारतीय स्त्री शिक्षणाचा प्रारंभ केला, आणि आपल्या पती ज्योतिराव फुले यांच्याशी मिळून मुंबईमध्ये पहिली मुलींची शाळा १८४८ मध्ये स्थापन केली. या शाळेने महिलांना शिक्षण घेण्याच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या आणि स्त्री शिक्षणाची पहिली शिखरे चढवली. सावित्रीबाई फुले यांचे शिक्षण आणि स्त्री शिक्षणाबद्दलचे तत्त्वज्ञान या काळातील एक मोठा परिवर्तनकामी धक्का होता.

सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य
स्त्री शिक्षणासाठी शाळा सुरू करणे: सावित्रीबाई फुले यांनी भारतीय समाजाच्या रुढी आणि परंपरांविरुद्ध जाऊन स्त्री शिक्षणासाठी शाळा सुरू केली. त्यांनी १८४८ मध्ये पती ज्योतिराव फुले यांच्या मदतीने पुण्यात मुलींच्या शिक्षणासाठी पहिली शाळा स्थापन केली. हे शिक्षणाच्या क्षेत्रातील एक महत्त्वपूर्ण टर्निंग पॉइंट होता.

समाजातील भेदभाव आणि अत्याचाराविरोधात लढा: सावित्रीबाई फुले यांनी शैक्षणिक क्षेत्रातच नव्हे, तर समाजातील जातीव्यवस्था, स्त्रीच्या शोषण, आणि अन्यायाविरोधातही मोठे कार्य केले. त्या "महिलांना त्यांच्या अधिकारांचा हक्क" देण्यासाठी सतत संघर्ष करत होत्या. त्यांनी जातीभेद, पिळवणूक, आणि स्त्रीच्या अधीनतेला तोंड दिले.

महिला व बालवधूंच्या विरोधातील कार्य: सावित्रीबाई फुले यांनी बालविवाह आणि स्त्रीदीनाच्या विरुद्ध आवाज उठवला. त्या कुटुंबप्रमुख झाल्या आणि आपल्या समाजातील महिलांना त्यांच्या अधिकारांसाठी लढण्यासाठी प्रेरित केल्या.

महिला समानता आणि समान हक्कासाठी कार्य: सावित्रीबाई फुले या काळातील प्रगतीशील विचारक होत्या. त्यांनी स्त्री समानतेच्या मुद्द्यावर सतत आवाज उठवला. त्या पुरुषांसोबत समान अधिकार असण्याचा आग्रह करत होत्या. त्यांचा संदेश होता, "महिला ही पुरुषांप्रमाणेच ज्ञान, बुद्धी आणि गुणवत्तेसाठी सक्षम आहेत."

कविता आणि साहित्य: सावित्रीबाई फुले फक्त समाज सुधारक होत्याच, तर त्या एक कुशल कवीही होत्या. त्यांच्या कवितांतून त्या स्त्रीला शिक्षण, समानता, आणि न्यायाची जागरूकता दिल्या. त्यांच्या कवितांतून महिलांसाठी एक शक्तिशाली आवाज उमठला.

सावित्रीबाई फुले यांचे योगदान:
सावित्रीबाई फुले यांनी स्त्री शिक्षणाच्या क्षेत्रात इतके महत्त्वपूर्ण योगदान दिले की त्यांना "ज्ञानज्योती" असे नाव दिले गेले. त्यांच्या कार्यामुळेच भारतातील महिलांना शिक्षणाच्या आणि समान हक्कांच्या क्षेत्रात प्रवेश मिळवता आला. तसेच, त्यांचे कार्य अजूनही प्रेरणा देते, कारण त्या आपल्या कुटुंब आणि समाजासाठी एक आदर्श होत्या.

उदाहरणाद्वारे सावित्रीबाई फुले यांचे योगदान:
पहिली मुलींची शाळा: त्यांनी आपल्या पती ज्योतिराव फुले यांच्याबरोबर १८४८ मध्ये पहिली मुलींची शाळा सुरू केली. हा त्यांचा एक महत्वाचा आणि परिवर्तनकारी टप्पा होता.

हायस्कूल शिक्षण: त्यांनी महिलांसाठी हायस्कूलसाठी शिक्षण पुरवले, जे त्या काळातील महिलांसाठी एक मोठा पाऊल होता. या शाळेतील विद्यार्थ्यांनी अनेक क्षेत्रात मोठे योगदान दिले.

सामाजिक समतेसाठी कार्य: त्यांनी एक सामाजिक न्याय आणि समानतेचे एक आदर्श रूप म्हणून कार्य केले. त्या महिलांना आणि दलितांना एक समान स्थान देण्याचे वचन घेत होत्या.

निष्कर्ष:
सावित्रीबाई फुले यांच्या कार्याने भारतीय समाजाच्या व परिवर्तनाच्या वाटचालीला वेग दिला. त्या समाजातील सर्व वर्गांच्या समानतेसाठी लढल्या. त्यांच्या शिक्षणाच्या कार्यामुळेच आज महिलांना शिक्षण, रोजगार, आणि स्वातंत्र्य मिळालं आहे. त्यांचे योगदान केवळ शिक्षणापर्यंत मर्यादित नाही, तर त्यांनी समाजाच्या प्रत्येक स्तरावर सुधारणा घडवून आणल्या. त्यांचा कार्य आजही आपल्या समाजातील प्रत्येक महिला आणि पुरुषाला प्रेरणा देत आहे.

ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले जयंतीच्या हार्दिक शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.01.2025-शुक्रवार.
===========================================