दिन-विशेष-लेख-05 JANUARY, 1494 – टॉर्डसिलास करार (स्पेन आणि पोर्तुगाल)-

[Atul Kaviraje]

1494 – The Treaty of Tordesillas is Signed (Spain and Portugal)-

Spain and Portugal signed the Treaty of Tordesillas, dividing the newly discovered lands outside Europe between them. This agreement was a significant moment in European colonial expansion.

1494 – टॉर्डसिलास करार (स्पेन आणि पोर्तुगाल)-

स्पेन आणि पोर्तुगाल यांनी टॉर्डसिलास करारावर सही केली, ज्यात त्यांनी युरोपाबाहेर नवीन शोधलेल्या भूमीला आपापसात विभागले. हा करार युरोपीय उपनिवेश विस्ताराच्या दृष्टीने एक महत्त्वाचा क्षण ठरला.

05 JANUARY, 1494 – टॉर्डसिलास करार (स्पेन आणि पोर्तुगाल)-

परिचय:
5 जानेवारी 1494 रोजी, स्पेन आणि पोर्तुगाल यांच्यात टॉर्डसिलास करार (Treaty of Tordesillas) करण्यात आला. या कराराने युरोपाबाहेर नव्या शोधलेल्या भूमीचे दोन प्रमुख युरोपीय साम्राज्यांमध्ये विभाजन केले. हे करार या दोन्ही राष्ट्रांच्या साम्राज्य विस्ताराच्या योजनांसाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरले. हे करार एक प्रकारे उपनिवेशवादाच्या नव्या वळणाला सुरुवात करत होते, ज्यामुळे युरोपीय राष्ट्रांमध्ये औपनिवेशिक सामर्थ्य आणि वर्चस्व वाढले.

घटनेचे महत्त्व:
स्पेन आणि पोर्तुगालचे सामरिक दृष्टीकोन: 1492 मध्ये क्रिस्टोफर कोलंबसने अमेरिकेचा शोध लावला, आणि त्याच्या या मोठ्या शोधामुळे युरोपातील प्रमुख राष्ट्रांमध्ये वाद निर्माण झाला. स्पेन आणि पोर्तुगाल, दोन्ही साम्राज्यांनी या नव्या भूमीवरील वर्चस्वासाठी लढाई करण्याचा विचार केला. त्यामुळे या दोन राष्ट्रांमध्ये परस्पर सहमतीने करार करण्याची आवश्यकता निर्माण झाली.

टॉर्डसिलास कराराची अटी: या करारानुसार, स्पेन आणि पोर्तुगाल यांनी पश्चिमी आणि पूर्वीच्या जगाच्या विस्तारासाठी एक आंतरराष्ट्रीय रेषा निश्चित केली. स्पेनला पश्चिमेकडील आणि पोर्तुगालला पूर्वेकडील उपनिवेशांचे क्षेत्र दिले गेले. या करारानुसार, युरोपीय राष्ट्रांनी आपल्या नवीन उपनिवेशांसाठी विशिष्ट भौगोलिक सीमारेषा निर्धारित केल्या होत्या.

प्रभाव आणि परिणाम:

युरोपीय उपनिवेश विस्तार: टॉर्डसिलास करारामुळे स्पेन आणि पोर्तुगाल यांनी जागतिक स्तरावर आपले उपनिवेश विस्तारले. यामुळे अटलांटिक आणि पॅसिफिक महासागरांसह अनेक नवे भूभाग हुकले.
नवे मार्ग आणि साम्राज्य: या करारामुळे स्पेन आणि पोर्तुगाल यांच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापार मार्गात महत्त्वपूर्ण बदल झाले. त्यांचे व्यापारी मार्ग, समुद्री विस्तार आणि औपनिवेशिक सत्तेसाठी नव्या योजना तयार झाल्या.

मुख्य मुद्दे:
युरोपीय साम्राज्य विस्तार: युरोपातील दोन प्रमुख उपनिवेशवादी राष्ट्रांना एकमेकांशी सहकार्य करून आपापसातील भूमीची विभागणी केली. या कराराने या राष्ट्रांना उपनिवेश विस्तारासाठी एक कागदी नियम दिला, ज्यामुळे त्यांचे साम्राज्य आकारले.

कॅथोलिक चर्चचा सहभाग: या करारावर पोप अलेक्झांडर VI यांच्या आशीर्वादाने सही झाली. पोपने या दोन्ही राष्ट्रांमध्ये सामरिक आणि धार्मिक अधिकार वितरणासाठी हस्तक्षेप केला, ज्यामुळे धर्माच्या नावावर ही साम्राज्ये विस्तारली.

नवीन वसाहतींचा विकास: स्पेन आणि पोर्तुगालच्या वसाहतींच्या विस्तारामुळे संपूर्ण दक्षिण अमेरिका, आशिया आणि आफ्रिका या महाद्वीपावर त्यांचा प्रभाव वाढला. या करारामुळे त्या त्या राष्ट्रांचे वर्चस्व दृढ झाले.

विवेचन:
युरोपीय उपनिवेशवादाचा प्रारंभ: टॉर्डसिलास कराराने युरोपीय उपनिवेशवादाच्या सुरुवातीसाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. या करारामुळे नंतरच्या शतकांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर उपनिवेश स्थापनेला प्रोत्साहन मिळाले आणि औपनिवेशिक शक्ती तयार झाली.

धार्मिक आणि राजकीय प्रभाव: या करारात कॅथोलिक चर्चचा सक्रिय सहभाग होता. पोपने या करारास धार्मिक मान्यता दिली, ज्यामुळे युरोपीय राष्ट्रांच्या संप्रदायांना जगभर वर्चस्व प्रस्थापित करण्याची संधी मिळाली.

साम्राज्य विस्ताराचे लांब परिणाम: या करारामुळे केवळ युरोपीय राष्ट्रांच्या साम्राज्यांमध्ये विस्तार झाला नाही, तर त्या भागातील लोकांच्या जीवनावरही लांब परिणाम झाले. उपनिवेशवाद आणि जागतिक व्यापार यामुळे आर्थिक आणि सामाजिक प्रवाहातील बदल सुरू झाले.

निष्कर्ष:
टॉर्डसिलास कराराने युरोपीय साम्राज्यांच्या विस्तारावर महत्त्वपूर्ण परिणाम केला. यामुळे स्पेन आणि पोर्तुगाल यांना त्यांची उपनिवेशी सत्ता स्थापन करण्यात मदत झाली, आणि युरोपीय राष्ट्रांच्या प्रभावी विस्तारास प्रारंभ झाला. परंतु या कराराच्या परिणामी, अनेक स्थानिक संस्कृतींवर त्यांचा दुष्परिणाम झाला, आणि उपनिवेशवादाच्या कालखंडात असंख्य लोकांना शोषणाचा सामना करावा लागला.

संदर्भ:
टॉर्डसिलास करार - विकिपीडिया
स्पेन आणि पोर्तुगालचे उपनिवेशवादी साम्राज्य - विकिपीडिया

प्रतीक, चिन्ह आणि इमोजी:
🌍 - उपनिवेश
⚖️ - करार
🌊 - समुद्र
💰 - व्यापार
⛪ - चर्च
🗺� - नकाशा

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.01.2025-रविवार.
===========================================