नारीवाद आणि पुरुषप्रधान समाज-1

[Atul Kaviraje]

नारीवाद आणि पुरुषप्रधान समाज-

नारीवाद आणि पुरुषप्रधान समाज - उदाहरणांसह विस्तृत विवेचन-

नारीवाद हा समाजातील महिलांच्या हक्कांसाठी व संघर्षासाठी उभा असलेला एक महत्त्वपूर्ण विचारधारा आहे. यामध्ये महिलांच्या समानतेच्या अधिकारांवर आणि पुरुषप्रधान समाजाच्या कुप्रवृत्तींवर प्रकाश टाकला जातो. नारीवादाने सादर केलेली संकल्पना केवळ महिलांचे हक्क आणि समतेच्या अधिकाराबद्दल नाही, तर त्या सर्व सामाजिक, आर्थिक, आणि सांस्कृतिक बाबींचा समावेश करते ज्यामुळे महिलांना त्यांच्या जीवनात हक्क, स्वातंत्र्य, आणि समान संधी मिळू शकतात. यावर विवेचन करतांना पुरुषप्रधान समाजाचा काय प्रभाव पडतो, हे देखील महत्त्वाचे आहे.

पुरुषप्रधान समाज: परिभाषा आणि प्रभाव
पुरुषप्रधान समाज म्हणजे असा समाज जिथे पुरुषांना वर्चस्व प्राप्त आहे आणि त्यांच्या विचारधारेला, हक्कांना, आणि वागणुकीला मुख्यधारेमध्ये स्थान दिले जाते. या समाजात महिलांच्या तुलनेत पुरुषांना जास्त अधिकार, अधिक आदर, आणि अधिक मुक्तता दिली जाते. यामध्ये महिलांच्या क्षमता, अधिकार, आणि अभिव्यक्तीला दबवले जाते.

पुरुषप्रधान समाजात स्त्रीला घरगुती कामांसाठी, सासरच्या आणि मायकेच्या कर्तव्यांमध्ये अडकवले जाते, आणि त्यांचे सार्वजनिक जीवनात भागीदारी कमी केली जाते. समाजातील पारंपरिक भूमिका आणि अपेक्षांच्या अनुषंगाने महिलांना अडचणी आणि विषमता सहन करावी लागते.

नारीवादाचा उदय:
नारीवादाचा इतिहास खूप जुना आहे, पण त्याचा ऐतिहासिक संघर्ष 19व्या शतकात अधिक उग्र झाला. महिलांच्या समानतेच्या अधिकारांची मागणी आणि समानतेच्या दिशेने पावले उचलली गेली. एकूणच नारीवादाचे उद्दीष्ट महिलांना समान संधी देणे, त्यांना त्यांच्या अधिकारांची जाणीव करून देणे आणि त्यांना समाजाच्या प्रत्येक क्षेत्रात समान स्थान मिळवून देणे आहे.

नारीवादाचे विविध प्रकार:
लिबरल नारीवाद (Liberal Feminism): हा प्रकार व्यक्तीच्या स्वातंत्र्याला प्राधान्य देतो. यामध्ये महिलांना त्यांच्या व्यक्तिमत्वानुसार आणि वैयक्तिक हक्कांसाठी समान संधी दिली जातात.

सोशलिस्ट नारीवाद (Socialist Feminism): सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीच्या दृषटिकोनातून महिलांच्या हक्कांवर संघर्ष करते. हा नारीवाद असे मानतो की महिलांच्या समानतेसाठी सामाजिक आणि आर्थिक बदलांची आवश्यकता आहे.

राडिकल नारीवाद (Radical Feminism): हा प्रकार पुरुषप्रधान समाजाच्या संरचनेला बदलण्यासाठी संघर्ष करतो. रॅडिकल नारीवाद पुरुष आणि महिलांच्या भेदभावाच्या मूलभूत कारणांना जडत्व, आणि कुटुंब आणि विवाह संस्थांचे पुनरावलोकन करण्याची आवश्यकता मानतो.

इंटरसेक्शनल नारीवाद (Intersectional Feminism): यामध्ये महिलांच्या विविधतेला महत्त्व दिले जाते. जाती, धर्म, वर्ग, लिंग या साऱ्याचे परस्पर संबंध आणि त्यांचा महिलांच्या जीवनावर होणारा प्रभाव यावर विचार केला जातो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.01.2025-मंगळवार.
===========================================