बुद्ध आणि अहिंसा: तत्त्वज्ञान आणि सामाजिक संदेश-2

[Atul Kaviraje]

बुद्ध आणि अहिंसा: तत्त्वज्ञान आणि सामाजिक संदेश-
(Buddha and Non-violence: Philosophy and Social Message)

महात्मा गांधी आणि अहिंसा:

महात्मा गांधींनी बुद्धांच्या अहिंसा तत्त्वज्ञानावर आधारित "सत्याग्रह" आंदोलन राबवले. गांधीजींनी अहिंसाचे पालन करत ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधात लढा दिला. गांधीजींचे तत्त्वज्ञान हे बुद्धाच्या तत्त्वज्ञानाचा आदर्श व दृष्टीकोन होते.

आधुनिक युद्ध आणि अहिंसा:

आधुनिक युद्धप्रवृत्त समाजातील हिंसा आणि संघर्षाच्या संदर्भात, बुद्धांचा अहिंसा संदेश प्रासंगिक आहे. युद्धांचे परिणाम केवळ शारीरिक आणि मानसिक दुष्परिणाम निर्माण करतात, जे समाजाच्या शांतीला धक्का देतात. यामुळे बुद्धांच्या अहिंसा तत्त्वज्ञानावर आधारित शांती आणि सहकार्याच्या विचारांची आवश्यकता आहे.

पर्यावरण संरक्षण आणि अहिंसा:

बुद्धांचा विचार जीवनातील प्रत्येक रूपाच्या कदर करण्यावर आधारित होता. पर्यावरण संरक्षणासाठी अहिंसा तत्त्वज्ञान आवश्यक आहे. आपल्या पर्यावरणावर होणारी हिंसा, प्रदूषण आणि नाश हे सर्व अहिंसा तत्त्वज्ञानाच्या विरोधात आहे. बुद्धांच्या अहिंसा संदेशानुसार, प्रत्येक प्राण्याला समान कदर केली पाहिजे आणि पर्यावरणाची देखभाल केली पाहिजे.

उदाहरण: बुद्ध आणि अहिंसा
सिद्धार्थ गौतमाचा परिवर्तन:

गौतम बुद्ध हे एक श्रीमंत राजकुमार होते, परंतु त्यांनी जीवनाच्या सत्याचा शोध घेण्यासाठी राजपदाचा त्याग केला. एका रात्री, त्यांनी "रजत" आणि "कृपण" या दोन extremes चा त्याग केला. त्यांनी अहिंसा आणि शांती मार्ग स्वीकारला आणि "मध्यममार्ग" निवडला, ज्याने जीवनाचे सत्य आणि शांती मिळवली.

समाजातील भेदभावाचे विरोध:

बुद्धांनी आपले शिक्षण सर्व लोकांसाठी खुलं केले आणि महिलांनाही भिक्षुणी म्हणून स्वीकारले. त्यांनी त्याकाळी स्त्रियांच्या निम्न दर्जाच्या स्थितीचा विरोध केला आणि समान अधिकारांचा प्रचार केला.

निष्कर्ष
बुद्ध आणि अहिंसा यांचा संबंध एक आदर्श जीवनपद्धतीला उद्दीष्ट करत आहे. बुद्धांच्या अहिंसा तत्त्वज्ञानाने केवळ व्यक्तिगत जीवनाला परिष्कृत केले नाही, तर संपूर्ण समाजात शांती, प्रेम आणि समता प्रस्थापित करण्याचा संदेश दिला. याचा प्रभाव आज देखील जगभरातील सामाजिक आणि धार्मिक कार्यांमध्ये दिसून येतो. जर आपण बुद्धांच्या तत्त्वज्ञानाचे पालन करतो, तर आपल्याला एक शांत, न्यायप्रिय आणि सहकार्यशील समाज निर्माण करता येईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.01.2025-बुधवार.
===========================================