१३ जानेवारी २०२५ - श्री बाणशंकरी रथ यात्रा - बदामी-

[Atul Kaviraje]

श्री बाणशंकरी रथ यात्रा-बदामी-

१३ जानेवारी २०२५ - श्री बाणशंकरी रथ यात्रा - बदामी-

श्री बाणशंकर रथ यात्रा – महत्त्व आणि परंपरा

श्री बाणशंकर रथ यात्रा एक पवित्र आणि ऐतिहासिक धार्मिक उत्सव आहे, जी कर्नाटकमधील बदामी येथे साजरी केली जाते. बाणशंकर हे भगवान शिवाच्या एक रूपातील, शक्तिशाली आणि आराध्य रूप असलेल्या देवतेचे स्थान आहे. बाणशंकर रथ यात्रा ह्या दिवशी श्री बाणशंकर देवीच्या रथाच्या मंदिरातून व्रत आणि पूजा अर्चना केली जाते, ज्यात स्थानिक भक्त मोठ्या श्रद्धेने सहभागी होतात.

बदामी येथील बाणशंकर देवतेची पूजा आणि यात्रा विशेषत: भगवान शिवाच्या रूपात असलेल्या बाणशंकराच्या कृत्यांच्या आणि शक्तीच्या प्रकट होण्याचा प्रसंग आहे. बाणशंकर म्हणजेच शंकराचे शक्तिशाली रूप मानले जाते. हे स्थान एक अत्यंत पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे, जिथे भक्त प्रत्येक अडचणीवर मात करण्यासाठी आणि ईश्वराच्या आशीर्वादासाठी एकत्र येतात.

श्री बाणशंकर रथ यात्रा आणि त्याचे धार्मिक महत्त्व

श्री बाणशंकर रथ यात्रा ही एक धार्मिक आस्था आणि भक्तिरसाने भरलेली यात्रा आहे. प्रत्येक वर्षी, विशेषत: १३ जानेवारीस, बाणशंकर मंदिरातून रथ यात्रा काढली जाते. या दिवशी देवतेच्या रथाची विशेष पूजा केली जाते आणि त्यावर चढवलेला श्री बाणशंकराचा व्रत, पूजा, हवन आणि मंत्रोच्चारण भक्तांच्या कष्ट दूर करण्यासाठी आणि त्यांना सुखी जीवनाच्या दिशेने मार्गदर्शन करण्यासाठी पार पडतो.

रथ यात्रेतील सर्व भक्त एकत्र येऊन व्रत ठेवतात, उपास्य देवतेच्या मंदिरासमोर पूजा करतात आणि गजरात बाणशंकर देवतेच्या रथावर येणारे भक्त विविध धार्मिक कृत्यांमध्ये सहभागी होतात. रथ यात्रा देवतेच्या शक्तीला, तत्त्वज्ञानाला आणि भक्तीला एक नवीन रूप देणारी असते. यामुळे भक्तांचा विश्वास, श्रद्धा आणि आत्मा एकात्म होतो आणि त्यांना मानसिक शांती आणि समाधान मिळवता येते.

श्री बाणशंकर रथ यात्रा आणि तिचा सांस्कृतिक महत्त्व

श्री बाणशंकर रथ यात्रा केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाची नाही, तर ती एक सांस्कृतिक वारसा आणि परंपरेचा उत्सव देखील आहे. रथ यात्रा दरम्यान विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम, नृत्य, कीर्तन, भजन, आणि पारंपरिक काव्य सादर केले जातात. स्थानिक लोक विविध पारंपरिक पोशाख घालून रथाशी एकजूट होऊन सामूहिक उपास्य देवतेच्या गजरात सहभागी होतात.

या यात्रा दरम्यान, स्थानिक लोक आणि आसपासच्या गावांतील भक्त एकत्र येऊन समाजिक सद्भावना आणि एकतेचे प्रतीक प्रकट करतात. रथ यात्रा हा एक सामाजिक समारंभ देखील असतो, ज्यात लोक आपापसात प्रेम, साहचर्य आणि एकतेचा अनुभव घेतात. भक्त गजरात रथाच्या मागे चालत जातात आणि देवीच्या दर्शनासाठी मानसिक आणि शारीरिक श्रमही घेतात. हा परंपरागत उत्सव लोकांच्या जीवनात शांती आणि प्रेम निर्माण करतो.

भक्तिभावपूर्ण लघु कविता-

रथ फिरला बाणशंकरचा, भक्तांच्या गजरात,
शिवशक्तीचा उगम झाला, देवतेच्या आशीर्वादात।
पुजा आणि व्रताने दिला, आनंदाचा संदेश,
आपल्या हृदयात शांतीचा निर्माण झाला व्रताचा  श्रीगणेश।

रथाच्या मागे चाललो आम्ही, श्रद्धेने मन भरले,
शिवशक्तीच्या तेजाने आम्ही, सर्व अडचणी विसरलो ।
रथ यात्रा एक दिव्य उत्सव, जीवनाला शांती मिळाली,
बाणशंकर मातेच्या आशीर्वादाने, सर्व सुखे वाढली।

श्री बाणशंकर रथ यात्रा आणि समाजातील एकता

श्री बाणशंकर रथ यात्रा समाजाच्या एकतेचे आणि सद्भावनाचे प्रतीक आहे. रथ यात्रा मध्ये विविध समुदायांचे, धर्मांचे आणि वयाच्या गटांचे लोक सहभागी होतात, जे एकत्र येऊन परंपरा, श्रद्धा आणि भक्ति पाळतात. या यात्रेचे महत्त्व ही एकता आणि सहकार्य ह्या मूल्यांची उत्तम उदाहरण आहे.

रथ यात्रा साजरी करतांना, स्थानिक आणि आसपासच्या गावांतील लोक आपापसात प्रेम, आदर आणि विश्वास प्रकट करतात. विविध सांस्कृतिक उत्सव, गाण्यांचे कार्यक्रम, आणि लोककला एकत्र येऊन यात्रेला अधिक आनंदी आणि समृद्ध बनवतात. यामुळे समाजातील विविध स्तरांतील लोक एकत्र येतात, परस्परांना मदत करतात आणि एकमेकांचे सहकार्य करतात, जे एक सामाजिक सद्भावना निर्माण करते.

निष्कर्ष

श्री बाणशंकर रथ यात्रा एक अत्यंत पवित्र आणि ऐतिहासिक धार्मिक उत्सव आहे, जो भक्तांच्या जीवनात एक नवा आयाम, शांती आणि साहस देतो. रथ यात्रा केवळ एक धार्मिक कृत्य नाही, तर ती एक सांस्कृतिक समारंभ आणि सामाजिक समृद्धीचे प्रतीक आहे. भक्त देवी बाणशंकरच्या आशीर्वादाने जीवनातील अडचणींवर मात करतात आणि त्यांना मानसिक शांती मिळवतात. यामुळे ही यात्रा केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाची नाही, तर ती समाजातील एकतेला, सहकार्याला आणि प्रेमाला देखील प्रोत्साहन देणारी आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.01.2025-सोमवार.
===========================================