१३ जानेवारी २०२५ - उतवेश्वर यात्रा - वळणे, गावडूस, तालुका महाबळेश्वर-

[Atul Kaviraje]

उतवेश्वर यात्रा-वळणे-गावडूस-तालुका-महाबळेश्वर-

१३ जानेवारी २०२५ - उतवेश्वर यात्रा - वळणे, गावडूस, तालुका महाबळेश्वर-

उतवेश्वर यात्रा - महत्त्व आणि धार्मिक दृषटिकोन

उतवेश्वर यात्रा हे एक पवित्र धार्मिक उत्सव आहे जो महाबळेश्वर तालुक्यातील वळणे गावात आयोजित केला जातो. या यात्रेचा मुख्य उद्देश्य देवतेच्या दर्शनासाठी, तिच्या आशीर्वादासाठी, आणि भक्तीभावाने एकत्र येऊन सामूहिक पूजा अर्चना करण्यात आहे. उतवेश्वर मंदिर भगवान शिवाच्या प्रतिक म्हणून एक आदर्श स्थल आहे, जेथे प्रत्येक भक्ताने आपल्या श्रद्धेने जाऊन ईश्वराच्या आशीर्वादाची प्राप्ती केली आहे. ही यात्रा प्रत्येक वर्षी १३ जानेवारी रोजी उत्साहाने आणि भक्तिभावाने साजरी केली जाते.

उतवेश्वर हे शंकराचे एक रूप मानले जाते, आणि त्याच्या मंदिरात श्रद्धालू भक्त आपली मने शुद्ध करतात. येथे असलेल्या शिवलिंगाच्या रूपात भक्त भगवान शिवाची आराधना करून आपल्या जीवनात सुख, शांती आणि समृद्धी प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतात. शिवपूजेसोबतच, यात्रेचे महत्त्व हे भाविकांच्या एकतेत, समाजाच्या एकत्रित भावनांमध्ये आणि भक्तिरसाने भरलेल्या धार्मिकतेत आहे.

उतवेश्वर यात्रा आणि तिचे धार्मिक महत्त्व

उतवेश्वर यात्रा एक अत्यंत पवित्र परंपरा आहे. या दिवशी, भक्तांची एक मोठी रांग लागते आणि ते उतवेश्वर मंदिरात जातात. या दिवशी मंदिराच्या अंगणात व्रत ठेवून पूजा अर्चना केली जाते, आणि भगवान शिवाच्या वर रात्रभर जागरण आणि मंत्रोच्चारण केले जाते. यात्रा साजरी करतांना सर्व भक्त एकत्र येतात आणि शिवजीच्या पवित्र चरणी प्रार्थना करतात. ह्या प्रार्थनेत जीवनातील विविध अडचणींवर मात करण्याची आणि सुख-शांती मिळवण्याची अपेक्षा असते.

तसेच, उतवेश्वर यात्रा विशेषतः भक्तांच्या एकतेचे प्रतीक आहे. यामध्ये स्थानिक लोक, त्याचप्रमाणे दुसऱ्या ठिकाणाहून आलेले श्रद्धाळू भक्त एकत्र येऊन मंदिराच्या पवित्रतेचा अनुभव घेतात. याचा धार्मिक महत्त्व हा असा आहे की, एकतर्फी असलेल्या भक्तांच्या एकतेला आणि सामूहिकतेला प्रोत्साहन मिळते.

उतवेश्वर यात्रा आणि सांस्कृतिक महत्त्व

उतवेश्वर यात्रा केवळ धार्मिक उत्सव नसून ती एक सांस्कृतिक महत्त्व असलेला उत्सव आहे. या दिवशी विविध सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. स्थानिक कवी, कलाकार, आणि संगीतकार विविध धार्मिक गाणी, भजन, कीर्तन आणि पारंपरिक नृत्य सादर करतात. या कार्यक्रमांनी भक्तांची आध्यात्मिक उन्नती होते आणि त्यांच्यातील विश्वास व श्रद्धा प्रगट होतो.

त्याचप्रमाणे, यामध्ये अनेक सामाजिक उपक्रमांचीही तयारी केली जाते, जसे की अन्नदान, वस्त्रदान, व्रत ठेवणे इत्यादी. हे सर्व परंपरांचे पालन करत असताना, स्थानिक आणि बाहेरील सर्व लोक एकत्र येऊन सामूहिक भक्तिरसात रंगून जातात.

उतवेश्वर यात्रा म्हणजे एक प्रकारे समाजाच्या एकतेचा उत्सव आहे. यामुळे लोक आपापसात प्रेम आणि सद्भावना वाढवतात. त्याचप्रमाणे, या यात्रेचा मुख्य उद्देश भक्तांना आध्यात्मिक शांती आणि मानसिक समाधान प्राप्त करणे हे आहे.

भक्तिभावपूर्ण लघु कविता-

उतवेश्वरच्या चरणी वंदन, भक्तीचा सागर उधळला,
आशिर्वाद देऊन शिवजीने, जीवनाचे दरवाजे उघडले।
संसाराच्या मार्गावर चालताना, तू दिलास दिलासा
उतवेश्वर, तुझ्या आशीर्वादाने , सर्व दुःख दूर झाले ।
ध्यान आणि पूजा केली, सगळं शुद्ध झाले ,
उतवेश्वरच्या रथासोबत, जीवन उजळले ।

उतवेश्वर यात्रा आणि समाजातील एकता

उतवेश्वर यात्रा ह्या सामाजिक दृष्टिकोनातूनही अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. यात स्थानिक आणि बाहेरील लोक एकत्र येऊन, आपल्या श्रद्धा, परंपरा आणि संस्कृतीचा आदान-प्रदान करतात. यात्रेच्या दिवशी, विविध वयोगटांतील लोक एकत्र येतात आणि देवतेच्या दर्शनासाठी आणि पूजा अर्चनेसाठी सामूहिक रूपाने योगदान देतात. या यात्रेत एक प्रकारे समाजातील एकता, प्रेम, आणि समर्पण यांची भावना प्रकट होते. विविध लोक आपापसात मदतीचा हात देऊन, एकता आणि सामूहिक कर्तव्यभावनेचा अनुभव घेतात.

निष्कर्ष

उतवेश्वर यात्रा एक अत्यंत पवित्र आणि धार्मिक उत्सव आहे. या यात्रेचे महत्त्व केवळ त्याच्या धार्मिक अंशात नाही, तर ती एक सांस्कृतिक, सामाजिक आणि एकतेचा प्रतीक आहे. या दिवशी भक्त भगवान शिवाच्या आराधना करून त्याच्या आशीर्वादाने आपल्या जीवनातील अडचणींवर मात करण्याची आणि सुखी जीवन जगण्याची प्रार्थना करतात. यामध्ये भक्तांचे एकतेचे आणि प्रेमाचे प्रतीक असलेले धार्मिक व्रत, पूजा आणि सामाजिक कार्यक्रम यांचा समावेश असतो. यामुळे हा उत्सव एका विस्तृत आणि समृद्ध समाजाच्या रचनेला प्रोत्साहन देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.01.2025-सोमवार.
===========================================