14 जानेवारी, 2025 - पोंगल-

[Atul Kaviraje]

पोंगल-

14 जानेवारी, 2025 - पोंगल-

पोंगल हा भारतातील दक्षिण भागात विशेषतः तमिळनाडू, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा आणि कर्नाटकमध्ये साजरा केला जाणारा एक महत्त्वपूर्ण कृषी सण आहे. हा सण मुख्यतः शेतीशी संबंधित आहे आणि शेतकऱ्यांच्या मेहनतीचे प्रतीक मानला जातो. पोंगल हा सण विशेषतः सूर्य देवतेच्या पूजेचा आणि किमान दोन ते चार दिवसांपर्यंत साजरा होणारा सण आहे, जो मुख्यतः 14 जानेवारीला सुरू होतो.

पोंगल सणाचे महत्त्व:

पोंगल हा सण मुख्यतः भारतातील दक्षिण भागातील शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण सण आहे. या दिवशी नवीन तिळ (धान्य) कापणीचे समारंभ, सूर्याची पूजा, घरामध्ये स्वच्छता आणि खास स्वयंपाकाची तयारी केली जाते. पोंगल हा एक उत्सव आहे जो न फक्त नैतिकदृष्ट्या महत्त्वाचा आहे, तर त्याचा आध्यात्मिक, सांस्कृतिक आणि सामाजिक दृषटिकोन देखील आहे.

पोंगल म्हणजे "पाक" किंवा "उत्सव" असा अर्थ आहे. यामध्ये सूर्यमालेच्या पर्वासोबत ताज्या धान्याची कापणी केली जाते. हा सण शेतकऱ्यांच्या कष्टाचे आणि त्यांच्या मेहनतीचे महत्त्व दर्शवतो. पोंगल सण सर्वांना एकत्र आणतो आणि प्राचीन भारतीय संस्कृतीला, परंपरेला आणि जीवनशैलीला एकाच वेळी उत्सवाचा अनुभव देतो.

पोंगल सणाचे विविध प्रकार:

पोंगल सणाचे मुख्यत: चार प्रकार असतात:

भोगी पोंगल - हा सण कधी कधी 13 जानेवारीला साजरा केला जातो. यामध्ये जाडलेल्या वस्त्रांचे तसेच घरातील अवशेषांचे दहन केले जाते. हे एक नवा आरंभ दर्शवते.
सुर्य पोंगल - मुख्य पोंगल, जो 14 जानेवारीला साजरा केला जातो, यामध्ये सूर्य देवतेची पूजा केली जाते. यामध्ये शेतकऱ्यांना ताज्या धान्याचे पहिले अन्न ग्रहण करण्यासाठी विशेष प्रकारे निःस्वार्थ भावाने समारंभ केला जातो.
मट्टू पोंगल - हा सण गवत, बैल आणि इतर शेतीला काम करणाऱ्या जनावरांना समर्पित असतो. शेतकऱ्यांने त्यांची काळजी घेतली आणि त्यांना आशीर्वाद दिले जातात.
कन्नुम पोंगल - 16 जानेवारीला साजरा होणारा हा सण आहे ज्यामध्ये महिलांनाही सर्वोत्कृष्ट प्रसन्नता आणि आनंद देण्यासाठी नृत्य आणि गाणी साजरा केली जातात.

पोंगल सणाचे सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व:

पोंगल केवळ एक कृषी सण नाही, तर तो एक सामाजिक उत्सव देखील आहे. या सणाच्या निमित्ताने कुटुंबे एकत्र येतात, नातेवाईक आणि मित्रांसोबत आनंद साजरा करतात, तसेच समाजाच्या विविध घटकांना एकत्र आणण्याचे कार्य करतात. ग्रामीण भागात घराघरात पोंगलचे विशेष आहार तयार केले जातात, एकत्र जेवणं होते आणि अनेक संस्कृतींची परंपरा जपली जाते.

पोंगल म्हणजे भारतीय परंपरेला एक वर्धमान आणि सजीव दृषटिकोन प्रदान करणारा सण आहे. यामध्ये सूर्याची पूजा, शेतीच्या कष्टांचे आदर, घरातील स्वच्छता आणि निसर्गाशी समरसता साधण्याचा प्रयत्न केला जातो.

लघु कविता - पोंगल सणाच्या उपलक्ष्याने:-

पोंगल सण आला , सूर्याची पूजा करा ,
धन्य धान्याची कापणी करा।
घराघरात मातीच्या पणत्या ओवाळा ,
विविध रंगांमध्ये आनंद साजरा करा।

गोड तिखट चवीत सजला हा सण,
सूर्य देवतेला धन्यवाद म्हणा।
शेतकऱ्याच्या कष्टांचा आदर करा,
पोंगलच्या दिवशी नवा आरंभ करा।

अर्थ:

पोंगल सणात सूर्य देवतेचे पूजन आणि शेतकऱ्यांच्या कष्टांचा आदर केला जातो. या काव्यात जीवनाच्या नवा प्रारंभाचा, एकत्र येण्याचा आणि निसर्गाशी समरस होण्याचा संदेश दिला जातो. "गोड तिखट चवीत साजला हा सण" या ओवीत पोंगलच्या खास पदार्थांची चव आणि त्या चवीतून मिळणाऱ्या आनंदाचा अनुभव दिला जातो.

विवेचन:

पोंगल सण विविध प्रकारे जीवनाच्या सुंदरतेचा, कुटुंबातील एकतेचा आणि समाजाच्या एकतेचा संदेश देतो. सूर्य देवतेची पूजा करून, शेतकऱ्यांच्या कष्टांचे आदर करून, निसर्गाची काळजी घेणं आणि आपल्या पिढ्यांना कृतज्ञता व्यक्त करणं, हे सर्व पोंगल सणाचे मुख्य संदेश आहेत.

पोंगल हे केवळ एक सण नाही, तर ते जीवनाच्या मुख्य घटकांना जोडणारा एक उत्सव आहे. शेतकऱ्यांची मेहनत, सूर्याच्या कृपाशी सुसंगत होणारा नवा प्रारंभ आणि एकत्र येणारे कुटुंब, हे सर्व पोंगलच्या सणाचे महत्त्व दर्शवतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.01.2025-मंगळवार.
===========================================