14 जानेवारी, 2025 - प्रयाग स्नान प्रारंभ-

[Atul Kaviraje]

प्रयाग स्नानIरंभ-

14 जानेवारी, 2025 - प्रयाग स्नान प्रारंभ-

प्रयाग स्नान हा एक अत्यंत पवित्र आणि धार्मिक पर्व आहे, जो प्रत्येक वर्षी माघ शुद्ध एकादशी रोजी सुरू होतो. भारतीय संस्कृतीत प्रयागराज (आधुनिक इलाहाबाद) शहराला महत्त्वपूर्ण स्थान आहे. येथे गंगा, यमुना आणि सर्वती या तीन नद्यांचे संगम आहे, जो "त्रिवेणी संगम" म्हणून ओळखला जातो. प्रयाग स्नान प्रारंभ, म्हणजेच या पवित्र स्थळी स्नान करण्यासाठी लाखो भक्त एकत्र येतात. विशेषत: माघ महिन्यातील हनुमान जयंतीच्या आसपास प्रयाग स्नान अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते.

प्रयाग स्नानाचे महत्त्व

प्रयागराज येथील स्नानाला धार्मिक दृष्ट्या अत्यंत महत्त्व आहे. हिंदू धर्मानुसार, याच्या पवित्र जलात स्नान केल्याने पापांचे शुद्धीकरण होते आणि आत्म्याला शांती मिळते. यासाठी प्रयाग स्नान शुद्धतेचा प्रतीक मानला जातो, जेथे भक्तगण आपल्या पापांचा प्रायश्चित्त करत, आस्तिकतेने पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करतात.

प्रयाग स्नानला हिंदू धर्मातील एक प्रमुख तीर्थयात्रा मानले जाते आणि याला "कुम्भ मेला" (जो दर 12 वर्षांनी आयोजित होतो) याच्या महान धार्मिक उत्सवाचा भाग म्हणून देखील पाहिले जाते. माघ शुद्ध एकादशीला सुरू होणारे प्रयाग स्नान, अखेरीस माघ पूर्णिमा पर्यंत चालते. यावेळी भक्तगण श्री गंगेच्या पवित्र पाण्यात स्नान करून, गंगा माईच्या आशीर्वादासाठी प्रार्थना करतात.

प्रयाग स्नान आणि कुम्भ मेळ्याचे धार्मिक महत्त्व संपूर्ण भारतातील हिंदू धर्मानुसार अविस्मरणीय आहे. यावेळी करोडो लोक एकत्र येऊन सामूहिक स्नान करतात, जी एकता, भक्ती, आणि आध्यात्मिक शुद्धतेचे प्रतीक ठरते.

प्रयाग स्नानाचे सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व

प्रयाग स्नान न केवळ धार्मिक महत्त्व असलेले एक संस्कृतिपूर्ण कार्य आहे, तर हे एक ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक परंपरेचे प्रतीक आहे. वर्षानुवर्षे येथे होणारी कुंभ मेला ही एक अशी घटना आहे, ज्यामध्ये संपूर्ण भारतातून भक्त एकत्र येतात आणि पवित्र पाण्यात स्नान करतात.

प्रयाग स्नान हे हिंदू धर्माच्या त्या परंपरेचे पालन करते जिथे पवित्र स्थानांवर जा आणि पापांचे प्रक्षालन करून आत्मिक शुद्धतेचा अनुभव घ्या. प्रत्येक वेळी येथे होणाऱ्या स्नानाला एक विशिष्ट आध्यात्मिक संदर्भ असतो. हे संस्कार आणि पूजा हे अत्यंत श्रध्दापूर्वक केले जातात. श्रद्धा, भक्ती आणि संयम यांचा संगम म्हणून प्रयाग स्नानाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे.

लघु कविता - प्रयाग स्नान प्रारंभ-

प्रयाग संगमाच्या पवित्र पाण्यात,
स्नान करा, शुद्ध होऊन उभे  राहा।
गंगेच्या पाण्याने पातके धुवून टाका ,
आध्यात्मिक शांतीचा अनुभव घेत  चला।

भक्तीचा सागर, सान्निध्याचा प्रवाह,
प्रयाग स्नानास प्रारंभ, अंगणी चंद्रप्रभा।
साक्षात्कार होईल जीवनाच्या गंगेचा,
गंगा माईच्या दर्शनाने वाहतील जिवनाच्या धारा।

अर्थ:
या कवितेत प्रयाग स्नानाचे पवित्र महत्त्व आणि त्याच्या आध्यात्मिक परिणामाचे महत्त्व दर्शवले गेले आहे. "प्रयाग संगमाच्या पवित्र पाण्यात" हे शब्द ज्या प्रकारे श्रद्धा आणि भक्तीची शुद्धता दर्शवतात, तसेच "गंगेच्या पवित्रतीने धोका दूर करा" हा संदेश पापांचे प्रक्षालन आणि आत्मिक शुद्धतेचा प्रतिक आहे. यावेळी, भक्तगण गंगा माईच्या पवित्रतेचा अनुभव घेत आत्मा आणि शरीराची शुद्धता साधतात.

विवेचन:
प्रयाग स्नान प्रारंभ हा एक अत्यंत पवित्र आणि ऐतिहासिक घटना आहे, जो लाखो भक्तांसाठी एक आंतरराष्ट्रीय धार्मिक पर्व आहे. यावेळी भारतातील विविध राज्यांतील भक्तगण एका ठिकाणी एकत्र येऊन गंगा, यमुना आणि सर्वती नद्यांच्या संगमस्थळी पवित्र स्नान घेतात. हा समारंभ केवळ शुद्धतेचा प्रतीक नाही, तर हिंदू धर्मातील विश्वास, एकता, आणि एकात्मतेचे प्रतिक आहे.

प्रयाग स्नान म्हणजे आत्म्याचा शुद्धीकरण आणि धार्मिक कर्तव्यानुसार जीवनातील उंची गाठणे. यावेळी भक्तगण न केवल पवित्र जलात स्नान करतात, तर आपल्या आयुष्यातील पापांचे शुद्धीकरण आणि बरे होण्यासाठी प्रार्थना करतात. याच दिवशी होणारे पुण्य स्नान आणि गंगा माईच्या आशीर्वादाने एक नवा जीवनप्रवास सुरू होतो.

प्रयाग स्नान प्रारंभाच्या दिवशी, सर्व भक्तगण शुद्धता आणि आस्था यांच्या माध्यमातून गंगेच्या पवित्र जलात स्नान करून त्यांच्या जीवनात नवीन शांती आणि आनंद घेऊन जातात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.01.2025-मंगळवार.
===========================================