स्वतंत्रता संग्रामातील शहिद आणि त्यांचे योगदान-

[Atul Kaviraje]

स्वतंत्रता संग्रामातील शहिद आणि त्यांचे योगदान-

भारतीय स्वतंत्रता संग्रामात अनेक महापुरुषांनी बलिदान दिलं आणि त्यांचा इतिहास अजूनही प्रेरणादायी ठरतो. त्यांचं योगदान आणि त्यांचा त्याग भारतीय जनतेसाठी अमूल्य आहे. भारताच्या स्वतंत्रतेसाठी विविध क्षेत्रांतील शहिदांनी त्यांचे प्राण अर्पण केले, जेव्हा त्यांना भारताच्या स्वातंत्र्याची किंमत सांगायला लागली. त्यांच्यामुळे भारताच्या स्वतंत्रतेच्या ध्येयाकडे चाललेला संघर्ष यशस्वी झाला.

शहिद आणि त्यांचे योगदान
भगतसिंह: भगतसिंह भारतीय स्वतंत्रता संग्रामातील एक अत्यंत प्रेरणादायी शहिद होते. त्यांच्या क्रांतिकारक विचारधारेनुसार त्यांचा उद्देश केवळ ब्रिटिश साम्राज्याचा धक्का देणे नव्हे, तर संपूर्ण भारतीय समाजात सामाजिक न्याय आणि समानता प्रस्थापित करणे होता. त्यांनी लाहोर सेंट्रल असेंब्लीमध्ये बम फेकला आणि नंतर ब्रिटिश पोलिस अधिकाऱ्याचा वध केला. 23 मार्च 1931 रोजी त्यांना फाशी देण्यात आली. त्यांच्या बलिदानामुळे लाखो भारतीय युवक प्रेरित झाले.

सुभाष चंद्र बोस: सुभाष चंद्र बोस हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे एक प्रभावी नेता होते, पण त्यांच्या विचारधारेच्या विरोधी काँग्रेसने त्यांना स्वीकारले नाही. नंतर त्यांनी आझाद हिंद फौज स्थापन केली आणि ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध बंड पुकारलं. त्यांच्या धैर्य आणि नेतृत्त्वामुळे अनेक भारतीय स्वातंत्र्यसंग्रामात सामील झाले. 1945 मध्ये त्यांचा मृत्यू झाला, पण त्यांचे योगदान अविस्मरणीय आहे.

चंद्रशेखर आझाद: चंद्रशेखर आझाद हे भारतीय स्वतंत्रता संग्रामातील एक सशस्त्र क्रांतिकारी होते. त्यांनी भारतातील अनेक शहीद क्रांतिकारकांच्या गटांना नेतृत्व दिले. स्वातंत्र्याच्या लढ्यात त्यांनी आणि त्यांच्या साथीदारांनी ब्रिटिशांविरुद्ध अनेक शौर्यपूर्ण कार्य केले. आझाद यांनी हमेशा स्वातंत्र्याच्या लढ्यात एक कडवी भूमिका घेतली आणि "वन्दे मातरम्" ह्या घोषवाक्याचा वापर केला. 1931 मध्ये मध्यप्रदेशातील झाबुआ येथे ब्रिटिश पोलिसांनी त्यांना घेरले आणि ते एका शौर्यपूर्ण युद्धात शहीद झाले.

लक्ष्मीबाई (झाशीची राणी): राणी लक्ष्मीबाई हे स्वातंत्र्य संग्रामातील एक अभूतपूर्व नायक होत्या. 1857 च्या पहले भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामात त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधात लढा दिला. लहान वयात वडिलांचा मृत्यू झाल्यावर तिने झाशीच्या राज्याची सत्ता स्वीकारली आणि ब्रिटिशांच्या आक्रमणाविरोधात लढा दिला. त्यांच्या नेतृत्वाखाली झाशीच्या राणीने आपली जागा आणि सन्मान राखण्यासाठी बोटांवर लढा दिला. त्या शहिद झाल्या, परंतु त्यांचे योगदान अखंड प्रेरणादायक आहे.

राजगुरू: राजगुरू हे भगतसिंह आणि सुखदेव यांच्यासोबत लाहोर जेलमध्ये फाशी दिले गेले. ते हुसैनवाला बंधू असले तरी त्यांची स्वतंत्र क्रांतिकारी विचारधारा होती. त्यांनी भगतसिंह आणि सुखदेव यांच्याबरोबर भारताच्या स्वातंत्र्याची स्वप्ने प्रत्यक्षात आणण्यासाठी मोठे योगदान दिले.

लघु कविता - स्वतंत्रता संग्रामातील शहिद-

शहिदांची गाथा अमर, पराक्रमाची शर्थ  दाखवली,
दाखवले त्यांनी शौर्य, मृत्युमध्ये हिम्मत वाढवली।
भगतसिंह, चंद्रशेखर आझाद, राजगुरूचे बलिदान,
त्यांच्यामुळेच उंचावला भारताचा शौर्यध्वज मान।

लक्ष्मीबाईच्या शौर्याने, राणी बनली रणांगणाची,
सुभाष बाबूंच्या आवाजाने, जागृत झाली स्वातंत्र्याची माती ।
शहिदांची शौर्यकथा, आजही राहिली अविस्मरणीय,
त्यांच्या बलिदानामुळेच आमचं स्वातंत्र्य खरं अस्तित्वात आले।

अर्थ:
ही कविता स्वतंत्रता संग्रामातील शहीदांची शौर्यगाथा आणि त्यांचे योगदान व्यक्त करते. "शहिदांची गाथा अमर" म्हणजे त्यांच्या बलिदानामुळे भारताच्या स्वतंत्रतेचा मार्ग तयार झाला. कविता भगतसिंह, चंद्रशेखर आझाद, राजगुरू, लक्ष्मीबाई आणि सुभाष चंद्र बोस यांच्यासारख्या महान व्यक्तिमत्त्वांचा उल्लेख करते. त्यांचे शौर्य आणि त्याग लोकांना आजही प्रेरणा देतो.

विवेचन:
भारतीय स्वतंत्रता संग्रामातील शहिदांचा त्याग हा देशाच्या इतिहासात अमुल्य आहे. त्यांनी आपल्या प्राणांची आहुती दिली, परंतु त्यांच्या शौर्याने संपूर्ण भारतीय समाजाला एक जागरूक आणि शक्तिशाली आवाज दिला. त्यांचे योगदान फक्त स्वातंत्र्यप्राप्तीच्या दृष्टीनेच नाही, तर सामाजिक सुधारणांच्या संदर्भात देखील मोठे आहे.

शहीदांच्या बलिदानामुळेच भारताच्या आझादीची रणध्वनी ऐकू आली. आजही त्यांचे विचार आणि त्याग देशासाठी प्रेरणा देतात. त्यांचं बलिदान हे संपूर्ण भारताच्या स्वातंत्र्यसंग्रामाचे प्रतीक आहे. त्यांना आणि त्यांच्या कामगिरीला सलाम करणे, हा त्यांच्या कार्याच्या कर्तव्यास किमान आदर ठरतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.01.2025-मंगळवार.
===========================================