देवी दुर्गेच्या 'सिंहवाहिनी' रूपाचे महत्त्व-

[Atul Kaviraje]

देवी दुर्गेच्या 'सिंहवाहिनी' रूपाचे महत्त्व-
(The Importance of Goddess Durga's 'Lion-Riding' Form)

देवी दुर्गेच्या 'सिंहवाहिनी' रूपाचे महत्त्व-

प्रस्तावना:

हिंदू धर्मात देवी दुर्गेचे महत्त्व अत्यंत महान आहे. तिच्या अनेक रूपांतून विविध शक्तींना व्यक्त करण्यात आले आहे. देवी दुर्गेची 'सिंहवाहिनी' (सिंहावर बसलेली) रूप ही तिच्या सर्वात सामर्थ्यशाली आणि विजयशाली रूपांपैकी एक मानली जाते. या रूपाच्या माध्यमातून देवी दुर्गेची शौर्य, साहस, शक्ती आणि तत्त्वज्ञानाचे दर्शन होते. 'सिंहवाहिनी' देवी दुर्गा सत्तेच्या प्रतीक म्हणून समजली जाते. तिच्या या रूपाने तिला अत्याचार, अन्याय आणि दुष्ट शक्तींवर विजय मिळवणारी शक्ती सिद्ध केली आहे. त्यातच तिच्या सिंहावर बसून ती सर्व दुष्ट शक्तींवर वर्चस्व मिळवते, हे तिच्या शक्ती आणि युद्धातील सामर्थ्याचे प्रतीक आहे.

सिंहवाहिनी देवी दुर्गा (Lion-Riding Goddess Durga):

देवी दुर्गा आणि तिच्या सिंहावर बसण्याचे रूप हे एक अत्यंत महत्त्वाचे प्रतीक आहे. सिंह हा शक्ती, साहस, आणि निर्भयतेचा प्रतीक आहे, आणि देवी दुर्गा या सिंहाच्या मदतीने दुष्टतेचा नाश करणारी देवी मानली जाते. सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा म्हणजेच साहस आणि धैर्य यांचे आदर्श रूप आहे. देवी दुर्गा शौर्याची आणि आत्मविश्वासाची प्रतिमा आहे, जी तिच्या सिंहावर बसून शक्ती आणि तत्त्वज्ञानाचे प्रतिक रूप घेते.

सिंहाच्या प्रतीकात्मक महत्त्वाची विवेचना (Symbolism of the Lion in Durga's Form):

सिंह हा भारतीय सांस्कृतिक परंपरेत एक शक्तिशाली आणि सामर्थ्यशाली प्राणी म्हणून ओळखला जातो. सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा ही एक शौर्यप्रद, निर्भय आणि वीरत्वाचे प्रतीक आहे. देवी दुर्गा सिंहावर बसून दुष्टतेवर विजय मिळवते आणि न्यायाच्या मार्गावर ठामपणे चालते. सिंहाचा आक्रमक स्वभाव आणि शक्तीचा प्रतीक म्हणून देवतेला त्यावर बसवणे हे एक साहसाचे आणि ताकदीचे प्रतीक आहे.

सिंहावर बसलेल्या दुर्गेचे युद्धात्मक महत्त्व (Warfare Significance of Durga Riding the Lion):

सिंहाच्या वर बसून देवी दुर्गा युद्धात आपल्या शौर्याची आणि वीरतेची दर्शवते. देवतेची ही रूपे युद्ध आणि संघर्षांच्या संदर्भात अत्यंत महत्त्वाची मानली जातात. सिंहाची उग्रता आणि चपळता देवीला प्रत्येक स्थितीमध्ये शत्रूंवर विजय मिळविण्यास सक्षम बनवते. देवी दुर्गा दुष्ट शक्तींविरुद्ध सज्ज असताना तिचे सिंह, त्याच्या शौर्याने, दुश्मनांना हरवते आणि सत्य आणि धर्माच्या विजयाचे प्रतीक बनते. सिंहावर बसून देवी दुर्गा एक पारंपरिक शौर्यपूर्ण योद्धा बनते.

तत्त्वज्ञानाचे प्रतीक (Symbol of Spiritual Wisdom):

देवी दुर्गेचे सिंहावर बसलेले रूप केवळ शारीरिक शौर्याचे प्रतीक नाही, तर तत्त्वज्ञानाचा आणि ज्ञानाचा आदर्श देखील आहे. सिंहावर बसलेल्या देवीच्या रूपाने त्या शक्तीला जीवनातील अनेक अडचणींवर मात करण्याची शक्ती आणि धैर्य मिळविण्याचे संदेश दिले जातात. सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा म्हणजेच "धर्मवती" आणि "ज्ञानवती" यांचे एकत्रित रूप आहे. तिच्या सिंहावर बसून दुष्टतेला नष्ट करणे, हे आत्मा, मन आणि शरीराच्या उच्च शुद्धतेचे प्रतीक आहे.

धैर्य आणि आत्मविश्वासाचे प्रतीक (Symbol of Courage and Self-confidence):

सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा म्हणजे आत्मविश्वास आणि धैर्याची प्रतिमा आहे. सिंहावर बसून तिला कोणतीही अडचण न येता विजय मिळवता येतो, हे आपल्या जीवनातील संघर्षांना सामोरे जाण्याचे, धैर्याने आपला मार्ग तयार करण्याचे आणि लहान मोठ्या अडचणींवर मात करण्याचे प्रतीक आहे. या रूपातून, देवी आपल्या भक्तांना दाखवते की, शक्ती आणि आत्मविश्वास यांचा संगम करून कोणत्याही संकटाचा सामना केला जाऊ शकतो.

उदाहरण (Example):

प्रत्येक वर्षी नवरात्रोत्सवाच्या काळात देवी दुर्गेच्या विविध रूपांची पूजा केली जाते. या कालावधीत देवी दुर्गेच्या 'सिंहवाहिनी' रूपाचे विशेष महत्त्व आहे. हिंदू धर्मातील अनेक कथांमध्ये देवी दुर्गेची सिंहावर बसलेली रूपे विविध शौर्यपूर्ण कार्ये, ऐतिहासिक युद्ध आणि विजयाच्या दृषटिकोनातून दाखवली जातात. विशेषतः, महिषासुर मर्दिनीच्या कथेतील देवी दुर्गा सिंहावर बसून महिषासुरवर विजय मिळवते. या रूपामुळे समजून येते की देवीच्या शक्तीनेच दुष्टतेला नष्ट केले आणि सत्याचे, धर्माचे रक्षण केले.

लघु कविता (Short Poem):

"सिंहवाहिनी दुर्गा माता"

सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा,
शक्तीची, साहसाची प्रतिमा ।
दुष्टतेवर तिने मिळवला  विजय,
धर्माची रक्षक ठरली आई।

आता तिची कृपा घेऊ ,
मनाची वाणी शुद्ध करु,
सिंहवाहिनी दुर्गा, कृपा कर,
शक्ती आणि विजय दे ।

निष्कर्ष (Conclusion):

देवी दुर्गेची 'सिंहवाहिनी' रूपे शक्तीचा, शौर्याचा आणि विश्वासाचा प्रतीक आहे. तिच्या सिंहावर बसून ती दुष्ट शक्तीला हरवते, आणि सत्य आणि धर्माच्या मार्गावर ठामपणे उभी राहते. या रूपात देवीच्या संघर्षशीलतेचे आणि विजयाचे दर्शन होते. देवी दुर्गेच्या 'सिंहवाहिनी' रूपाची उपासना आपल्या जीवनात आत्मविश्वास, धैर्य आणि शौर्य वृद्धीसाठी महत्त्वपूर्ण आहे. तिच्या आशीर्वादाने कोणताही अडचणीचा सामना केल्यास, विजय निश्चितच मिळतो. सिंहावर बसलेली देवी दुर्गा ही नवा आत्मविश्वास, विजय, आणि शौर्य मिळवण्याचे प्रतीक आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.01.2025-शुक्रवार.
===========================================