डिजिटल साक्षरतेच महत्त्व-

[Atul Kaviraje]

डिजिटल साक्षरतेच महत्त्व-

आजच्या आधुनिक आणि वेगाने बदलणाऱ्या समाजात डिजिटल साक्षरता हे एक अत्यंत महत्त्वाचं कौशल्य बनलं आहे. डिजिटल साक्षरतेचा अर्थ म्हणजे तंत्रज्ञान आणि इंटरनेटचा योग्य वापर करून व्यक्तीचे जीवन अधिक सोपं, परिणामकारक आणि संवादात्मक बनवणे. डिजिटल साधनांचा वापर व्यक्तीच्या व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक जीवनात फायद्याचा ठरू शकतो. आजच्या डिजिटल युगात, इंटरनेट, मोबाइल, संगणक, आणि विविध डिजिटल उपकरणांमध्ये तंत्रज्ञानाचे ज्ञान असणे अत्यावश्यक आहे.

डिजिटल साक्षरतेचं महत्त्व
डिजिटल साक्षरता केवळ तंत्रज्ञानाचं ज्ञान मिळवणे नाही, तर ती समाजातील अनेक अंगांमध्ये आपले योगदान देण्याची शक्ती असते. डिजिटल साक्षरतेमुळे व्यक्तीचं जीवन अधिक सोयीस्कर आणि वेगवान होऊ शकतं. शिक्षण, आरोग्य, सरकारी योजनांची माहिती, आर्थिक व्यवहार आणि मनोरंजन या सर्व क्षेत्रांमध्ये डिजिटल तंत्रज्ञानाची वापरता येणारी मोठी क्षमता आहे.

1. शिक्षण क्षेत्रात महत्त्व:
आजकाल डिजिटल साधनांचा उपयोग शिक्षण क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणावर होतो. ऑनलाइन अभ्यासक्रम, शालेय सामग्री, व्हिडिओ लेक्चर्स, ई-लर्निंग प्लॅटफॉर्म्स यांच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना घरबसल्या शिक्षण घेता येतं. तसेच, विविध शैक्षणिक साधनांचा वापर करून विद्यार्थी त्यांची क्षमता अधिक वाढवू शकतात.

2. संवाद आणि माहितीचा प्रसार:
डिजिटल साक्षरतेमुळे लोक एकमेकांशी संवाद साधण्यास अधिक सक्षम होतात. सोशल मीडिया, ईमेल, व्हॉट्सअ‍ॅप, इत्यादी माध्यमांद्वारे संवाद साधणे सोपं झालं आहे. यामुळे, लोकांमध्ये जागरूकता आणि माहितीचे प्रसार अधिक जलद होतात. कोविड-19 च्या काळात डिजिटल साक्षरतेचा महत्वाचा वापर झाला, कारण त्याच्या सहाय्याने लोक घरबसल्या काम करू शकले.

3. आर्थिक क्षेत्रातील उपयोग:
डिजिटल साक्षरता आर्थिक व्यवहारांमध्ये देखील मदत करते. आजकाल ऑनलाइन बँकिंग, पेटीएम, UPI, क्रेडिट कार्ड आणि डेबिट कार्ड वापरणं सर्वसामान्य झालं आहे. त्यामुळे, डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे व्यक्ती आपल्या पैशांचे व्यवस्थापन अधिक चांगल्या प्रकारे करू शकतात.

4. आरोग्य सेवांमध्ये सुधारणा:
डिजिटल साक्षरतेमुळे आरोग्य क्षेत्रात देखील अनेक सुविधा उपलब्ध झाल्या आहेत. ऑनलाइन डॉक्टरांसोबत सल्ला घेणे, आरोग्याशी संबंधित माहिती मिळवणे आणि विविध आरोग्य अ‍ॅप्सद्वारे शरीराची स्थिती तपासणे हे सगळं डिजिटल साक्षरतेच्या मदतीने शक्य होऊ शकतं.

लघु कविता: डिजिटल साक्षरतेचं महत्त्व-

दुरदर्शन व इंटरनेटच्या युगात,
ज्ञानाचा  सर्वांगीण संवाद सुरू आहे।
सोशल मीडियाचं जाळं फैलावलं,
दुनिया जवळ आलीय , प्रत्येकाच्या जीवनात। 🌐💻

ऑनलाइन शिक्षण आहे प्रगल्भ,
ज्ञानाच्या महासागरात हरवलाय जो तो ।
इंटरनेट व आधार कार्डाचे संगम,
आपल्या प्रत्येक गरजेसाठी साधन उपलब्ध ठरले। 📚📲

अर्थव्यवस्थेतील  प्रगतीचा मार्ग,
डिजिटल साक्षरतेने दिला नवा विश्वास।
जीवन बनले सोपे, कार्य अधिक जलद,
संपूर्ण जगाशी कनेक्ट होणे सुलभ। 💰🌍
डिजिटल साक्षरतेची आव्हाने आणि उपाय
डिजिटल साक्षरतेचे महत्त्व असले तरीही, काही आव्हाने देखील आहेत. एकीकडे जिथे इंटरनेटची सहज उपलब्धता आहे, तिथे दुसरीकडे ग्रामीण आणि दुर्गम भागात इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीचे समस्या आहेत. काही लोकांना अद्याप तंत्रज्ञानाबद्दल योग्य माहिती नाही, यामुळे त्यांना डिजिटल साधनांचा वापर करणे कठीण जातं.

तसेच, अनेक लोक अजूनही डिजिटल धोके (हॅकिंग, डेटा चोरी, इत्यादी) आणि इंटरनेटवर विविध फसवणुकीच्या बाबतीत सजग नाहीत. त्यासाठी डिजिटल साक्षरता वाढवण्यासाठी सरकार, शाळा आणि सामाजिक संस्थांनी यावर काम करणं गरजेचं आहे.

उपाय:

शिक्षण प्रकल्पांची सुरुवात:
अधिक लोकांना डिजिटल साक्षरतेसाठी विशेष कार्यशाळा, कोर्सेस, आणि इंटरनेटवरील शैक्षणिक साधनांमध्ये शिक्षित करणे.

सुरक्षितता बाबत जनजागृती:
डिजिटल सुरक्षिततेबद्दल लोकांची जागरूकता वाढवून त्यांना संभाव्य धोके आणि त्यापासून कसे बचावावे याची माहिती देणे.

आर्थिक मदत आणि सुविधा:
डिजिटल युगात प्रत्येक नागरिकाला प्रवेश मिळवण्यासाठी सरकारी योजना आणि सुविधा लागू करणे, जेणेकरून आर्थिक व सामाजिक स्तरावर फरक न पडता सर्वांपर्यंत डिजिटल साक्षरता पोहोचवता येईल.

उपसंहार
डिजिटल साक्षरता या काळाची एक अत्यंत महत्त्वाची आवश्यकता आहे. तंत्रज्ञान आणि इंटरनेटचा योग्य वापर करून आपल्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवता येतात. शिक्षण, आरोग्य, अर्थव्यवस्था आणि संवाद यामध्ये डिजिटल तंत्रज्ञानाचा प्रभाव मोठा आहे. यामुळे, समाजाची प्रगती आणि व्यक्तीच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारू शकते.

सामाजिक आणि आर्थिक विकासाच्या दृष्टीने डिजिटल साक्षरता हे एक महत्त्वपूर्ण टूल बनले आहे, जे प्रत्येक व्यक्तीला आत्मनिर्भर बनवण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.

शुभ डिजिटल साक्षरता! 🌐📱

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.01.2025-शुक्रवार.
===========================================