स्वच्छ भारत मोहिमेचा परिणाम-1

[Atul Kaviraje]

स्वच्छ भारत मोहिमेचा परिणाम-

परिचय

२ ऑक्टोबर २०१४ रोजी गांधी जयंतीनिमित्त पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केलेले स्वच्छ भारत अभियान हे भारतातील स्वच्छतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि उघड्यावर शौचास जाणे बंद करण्यासाठी एक महत्त्वाकांक्षी राष्ट्रव्यापी मोहीम आहे. ही मोहीम देशभरात स्वच्छतेच्या दिशेने महत्त्वपूर्ण पावले उचलत नाही तर समाजात जागरूकता, जबाबदारी आणि सामाजिक मूल्ये देखील निर्माण करत आहे. स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्दिष्ट केवळ पर्यावरण स्वच्छ आणि सुंदर बनवणे नाही तर आपल्या समाजाच्या मानसिकतेत बदल घडवून आणणे आहे जेणेकरून लोक स्वतः त्यांच्या सभोवतालच्या परिसराची स्वच्छता करण्याची जबाबदारी घेतील.

स्वच्छ भारत मोहिमेचे परिणाम
स्वच्छ भारत अभियानाचा परिणाम केवळ स्वच्छतेपुरता मर्यादित नाही तर त्याचे अनेक सकारात्मक सामाजिक, मानसिक आणि पर्यावरणीय परिणाम देखील आहेत. या मोहिमेमुळे देशभरात अनेक बदल दिसून आले आहेत. ही मोहीम पूर्णपणे जनजागृतीवर आधारित आहे आणि ती यशस्वी होण्यासाठी लोकांचा सहभाग खूप महत्त्वाचा आहे.

१. पर्यावरणावर होणारा परिणाम
स्वच्छ भारत अभियानाने आपले वातावरण स्वच्छ आणि हिरवेगार बनवण्याच्या दिशेने एक मोठे पाऊल उचलले आहे. देशभरात कचरा विल्हेवाटीच्या नवीन पद्धती अवलंबल्या गेल्या आहेत आणि प्लास्टिकचा वापर कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत. कचरा गोळा करण्यासाठी वेगवेगळ्या ठिकाणी स्वतंत्र कचराकुंडी बसवण्यात आली आहेत, जेणेकरून कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट लावता येईल.

उदाहरण:
स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत महाराष्ट्रातील काही भागात कचरा वर्गीकरणाची प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आहे. या उपक्रमामुळे केवळ स्वच्छतेला चालना मिळाली नाही तर कचऱ्याचा पुनर्वापर करून पर्यावरणाचे रक्षण करता येईल याचीही खात्री झाली.

२. आरोग्यावर होणारे परिणाम
स्वच्छ भारत अभियानांतर्गत स्वच्छतेच्या सवयींना प्रोत्साहन दिल्याने, अनेक आरोग्य समस्या कमी झाल्या आहेत. उघड्यावर शौचास जाण्यावर उपचार करण्यासाठी शौचालये बांधण्यात आली, ज्यामुळे संसर्ग आणि आजारांचे प्रमाण कमी झाले.

उदाहरण:
केंद्र सरकार आणि राज्य सरकारांनी शौचालय बांधकाम कार्यक्रम राबविल्यानंतर, उघड्यावर शौचास जाण्याची सवय कमी झाली आहे, ज्यामुळे अतिसार, मलेरिया आणि आमांश यांसारखे आजार कमी झाले आहेत.

३. मानसिकतेत बदल
स्वच्छ भारत अभियानामुळे लोकांच्या मानसिकतेतही बदल झाला आहे. पूर्वी लोक स्वच्छतेला आपली जबाबदारी मानत नव्हते, परंतु या मोहिमेमुळे आता लोकांना त्यांच्या सभोवतालच्या स्वच्छतेची जबाबदारी वाटू लागली आहे. गावे आणि शहरांमध्ये स्वच्छतेसाठी लोक आणि सरकारी संस्था एकत्रितपणे काम करत आहेत.

उदाहरण:
उत्तर प्रदेशातील एका छोट्या गावात, स्वच्छता मोहिमेअंतर्गत लोकांनी गावाच्या आजूबाजूचा परिसर स्वच्छ करण्यास सुरुवात केली आणि गावातील तरुणांनी या कामात सक्रिय सहभाग घेतला. यामुळे गावाचे सौंदर्य तर वाढलेच पण लोकांमध्ये सामाजिक जबाबदारीची भावनाही निर्माण झाली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.01.2025-शनिवार.
===========================================