देवी कालीचे ‘काळ’ आणि ‘समय’ यावर प्रभाव-

[Atul Kaviraje]

देवी कालीचे 'काळ' आणि 'समय' यावर प्रभाव-
(The Influence of Goddess Kali on 'Time' and 'Eternity')

'काल' आणि 'काळ' यावर देवी कालीचा प्रभाव-
('काळ' आणि 'अनंतकाळ' वर देवी कालीचा प्रभाव)

परिचय:

भारतीय संस्कृती आणि हिंदू धर्मात देवी कालीचे खूप महत्त्वाचे स्थान आहे. तिला शक्ती आणि विनाशाची देवी म्हणून पूजा केली जाते. कालीच्या प्रमुख रूपांपैकी एक म्हणजे काळ आणि अवकाशाच्या नियंत्रणाशी संबंधित आहे. ते केवळ मृत्यू आणि काळाच्या शक्तीचे प्रतीक नाहीत तर 'काल' आणि 'काळ' यांच्या अस्तित्व आणि अंतातील सीमांचे देखील प्रतीक आहेत. देवी कालीच्या रूपात आपण काळाचे न थांबणारे चक्र समजू शकतो, जे जीवनाच्या निर्मिती, पालनपोषण आणि विनाशाच्या अखंड चक्रात गुंतलेले आहे. या लेखात आपण 'काल' आणि 'काळ' यावर देवी कालीचा प्रभाव अभ्यासू आणि तिच्या या रूपातून आपण काय शिकतो ते पाहू.

कालीचा काळ आणि युगावर होणारा प्रभाव:

काळ आणि काळाचे सतत चक्र: देवी कालीला 'कालिका' म्हणूनही ओळखले जाते, जी काळाची (काळाची) रक्षा आहे. तिचे स्वरूप काळाचा नाश करणारी म्हणून सादर केले आहे, कारण ती काळाच्या अपरिवर्तनीय आणि शाश्वत चक्रावर नियंत्रण ठेवते. कालीचे हे रूप केवळ काळाच्या नाशाचे प्रतीक नाही तर ते जीवनाच्या चक्रीय स्वरूपाचे देखील प्रतिबिंबित करते. त्याचे प्रत्येक रूप काळाच्या प्रत्येक क्षणाला मूर्त रूप देते - जे अज्ञान आहे, जे कायम आहे आणि जे सर्वकाही टिकवून ठेवते.

उदाहरण:
"जेव्हा काळाचा प्रवाह एक मर्यादा ओलांडतो, तेव्हा देवी काली प्रकट होते आणि विश्वातील सर्व सृष्टीचा नाश करते जेणेकरून नवीन निर्मिती शक्य होईल." हे दृश्य आपल्याला सांगते की ज्याप्रमाणे रात्रीनंतर सकाळ येते, त्याचप्रमाणे देवी काली काळाचे चक्र नियंत्रित करते.

काळाची अपरिहार्यता: देवी कालीचे रूप आपल्याला काळाची अपरिहार्यता आणि त्याच्या अपरिहार्य प्रवाहाची जाणीव करून देते. त्याचा रंग काळा आहे आणि त्याच्याशी संबंधित चिन्हे, जसे की चमकणारा माला आणि खंजीर, अनुकूल आणि प्रतिकूल परिस्थितीत सतत फिरणाऱ्या काळाच्या अनियंत्रित प्रवाहाचे प्रतिनिधित्व करतात. कालीच्या रूपात, काळाचे अंतर्गत स्वरूप प्रदर्शित होते, जे संपूर्ण सृष्टीसाठी स्थिर आणि अपरिहार्य आहे.

उदाहरण:
"महाकाल म्हणून देवी काली ही काळाची अधिपती आहे. ती तिचे काम करत राहते आणि हे आपल्याला शिकवते की काळ कधीही थांबत नाही, तर तो अविरतपणे पुढे जातो." कालीचे हे रूप स्पष्ट करते की जीवनात जे काही घडते ते वेळेनुसार घडते आणि काळ कोणीही थांबवू शकत नाही.

विनाश आणि पुनर्निर्मिती: देवी कालीचे प्राथमिक स्वरूप तिचे विनाशकारी रूप म्हणून ओळखले जाते, जिथे ती सृष्टीच्या समाप्तीनंतर नवीन निर्मितीचा मार्ग मोकळा करते. कालीचे हे रूप आपल्याला शिकवते की काळाच्या आत विनाश आणि निर्मितीचा एक अद्वितीय समतोल आहे. हे केवळ जीवन आणि मृत्यूच्या चक्राचे प्रतिनिधित्व करत नाही तर काळाच्या अदृश्य हातांनी आपल्या प्रत्येक क्षणाची निर्मिती आणि नाश देखील दर्शवते. कालीच्या काल रूपावरून आपण समजू शकतो की प्रत्येक शेवट एका नवीन सुरुवातीकडे निर्देश करतो.

उदाहरण:
महाकालीच्या रूपात सृष्टी संपते आणि पुन्हा सुरू होते. त्याचे विनाशकारी स्वरूप हे दर्शवते की मृत्यू हा शेवट नाही तर जीवनाच्या एका नवीन चक्राची सुरुवात आहे.

मृत्यू आणि मुक्तीशी संबंध: कालीचा काळाशी संबंध खूप खोल आहे. काळाचे विनाशकारी प्रकटीकरण असूनही, तो जीवन आणि मृत्यूच्या पलीकडे असलेल्या शाश्वत अवस्थेचे प्रतीक आहे. जेव्हा आपण कालीची पूजा करतो तेव्हा आपण हे वास्तव स्वीकारतो की मृत्यू हे एक अपरिहार्य चक्र आहे जे आपण प्रत्येक क्षण समजून घेऊन आणि त्याचे मूल्य समजून घेऊन जगले पाहिजे. काली आपल्याला शिकवते की काळ हा अनंताशी जोडलेला आहे, जो जीवन आणि मृत्यूच्या पलीकडे आहे.

उदाहरण:
"महाकालीचे दर्शन आत्म्याला शांती देते, कारण ती मृत्यूलाही शाश्वत आणि कालातीत मानते." या दृष्टिकोनातून, कालीचे रूप आपल्याला काळाचे अपरिवर्तनीय स्वरूप समजून घेण्यास मदत करते.

कालीचे काळातील स्थान: 'काळातील' देवी कालीचे स्थान अनंत आणि अज्ञात आहे. ती काळाच्या शक्तीचे प्रतिनिधित्व करते आणि तिचे गूढ स्वरूप स्पष्ट करते. 'अकाल' किंवा 'अकाली-मृत्यू' त्याच्या स्वरूपात दिसून येते, जे सूचित करते की काही अज्ञात आणि अदृश्य शक्ती वेळेत काम करतात. देवी कालीच्या रूपात, आपण काळाचे वेगळेपण तिच्या अजिंक्य स्वरूपात पाहू शकतो, ज्यामुळे आपल्याला जीवनाचे अमर सत्य जाणवते.

उदाहरण:
"कालीची पूजा केल्याने माणूस काळाच्या पलीकडे जातो आणि अज्ञानापासून मुक्ती मिळवतो." अशाप्रकारे, कालीला पाहून आपल्याला काळ आणि काळाच्या चक्राच्या पलीकडे जाण्याची शक्ती मिळते.

छोटी कविता:

काळ कालीच्या रूपात वाहतो,
जन्म आणि मृत्यू दोन्ही एकत्र आहेत.
प्रत्येक क्षणी जे काही घडते, काहीही थांबत नाही,
काळाची सावली, काहीही टिकत नाही.

अर्थ:
ही कविता कालीच्या रूपात काळाच्या चक्राचे मूर्त रूप देते. प्रत्येक क्षणी आपल्याला काळाची सातत्य आणि अपरिहार्यता समजते आणि कालीचे स्वरूप आपल्याला हे जाणवून देते की काळ कधीही थांबत नाही.

निष्कर्ष:

कालीचा काळ आणि अवकाशावर होणारा प्रभाव अत्यंत खोलवर आहे. ती काळाच्या प्रत्येक पैलूचे प्रतीक आहे - ती काळाच्या चक्राचे विनाशकारी पद्धतीने नियंत्रण करते आणि जीवनातील प्रत्येक घटनेशी कायमचे जोडलेली असते. कालीच्या रूपात आपण समजू शकतो की काळाचे चक्र कधीही थांबत नाही आणि आपण या चक्राचा भाग असल्याने प्रत्येक क्षण ज्ञान आणि भक्तीने जगला पाहिजे. त्याचे स्वरूप आपल्याला शिकवते की काळ आणि अवकाशाच्या पलीकडे आपण अनंतता आणि शांती अनुभवू शकतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.01.2025-शुक्रवार.
===========================================