कोणतेही सरकारIत अत्याचारात बदलण्याची प्रवृत्ती असेल तर ते वाईट असते-2

[Atul Kaviraje]

"कोणतेही सरकार जर त्यात अत्याचारात बदलण्याची प्रवृत्ती असेल तर ते वाईट असते. ज्या देशात सरकारचा अधिकार केवळ सशस्त्र दलांवरच नाही तर शिक्षण आणि माहितीच्या प्रत्येक माध्यमावर असतो, अशा देशात अशा प्रकारच्या ऱ्हासाचा धोका अधिक तीव्र असतो." - अल्बर्ट आइन्स्टाईन

१. सशस्त्र दल आणि लष्करी सत्तेवर सरकारी नियंत्रण
हुकूमशाही राजवटी असलेल्या देशांमध्ये, विरोधकांना दडपण्यासाठी आणि नियंत्रण राखण्यासाठी लष्कराचा वापर अनेकदा एक साधन म्हणून केला जातो. निषेध दडपण्यासाठी, स्वातंत्र्य मर्यादित करण्यासाठी आणि नागरिकांना धमकावण्यासाठी बळाचा वापर करणे हे अत्याचारी राजवटीचे वैशिष्ट्य आहे. हे नियंत्रण असे वातावरण निर्माण करू शकते जिथे लष्करी बळ केवळ संरक्षणासाठी नाही तर राजकीय निष्ठा लादण्यासाठी वापरले जाते.

प्रतीक: 🪖 (हेल्मेट)
प्रतिमा: सशस्त्र सैनिक पहारा देत उभे आहेत, जे नियंत्रण लागू करण्याच्या लष्कराच्या क्षमतेचे प्रतीक आहे.

२. मीडिया हाताळणी आणि प्रचार
माहिती नियंत्रित करण्याची क्षमता ही अनेक दडपशाही राजवटींचे वैशिष्ट्य आहे. मीडिया चॅनेल आणि माहिती नेटवर्कवर वर्चस्व गाजवणारी सरकारे सार्वजनिक धारणा आकारू शकतात, प्रचार पसरवू शकतात आणि मतभेद शांत करू शकतात. अनेक प्रकरणांमध्ये, हे नागरिकांसाठी एक विकृत वास्तव निर्माण करते, जिथे सरकारची शक्ती आणि नियंत्रण राखण्यासाठी सत्य हाताळले जाते.

प्रतीक: 📺 (टेलिव्हिजन)
प्रतिमा: नियंत्रित सामग्री प्रसारित करणारे एक सरकारी माध्यम, प्रसारमाध्यमांचा प्रचारासाठी कसा वापर केला जाऊ शकतो याचे प्रतीक आहे.
३. शैक्षणिक स्वातंत्र्यावर निर्बंध
शिक्षणावरील नियंत्रण सरकारला विचारसरणी आकार देण्यास आणि केवळ त्यांच्या कथनालाच शिकवले जाईल याची खात्री करण्यास अनुमती देते. टीकात्मक विचारांना परावृत्त केले जाते आणि पर्यायी दृष्टिकोनांना शांत केले जाते. काही देशांमध्ये, शालेय अभ्यासक्रम सरकारच्या राजकीय अजेंड्याशी सुसंगतपणे डिझाइन केले जातात, ज्यामुळे अशा नागरिकांची पिढी निर्माण होते जी अधिकारावर प्रश्न विचारण्यास किंवा स्वतंत्रपणे विचार करण्यास सज्ज नसतात.

प्रतीक: 🎓 (पदवीधर टोपी)
प्रतिमा: एक वर्गखोली जिथे फक्त राज्य-मान्यताप्राप्त ज्ञान शिकवले जाते, जे विचारांच्या स्वातंत्र्य आणि शिक्षणाच्या निर्बंधाचे प्रतीक आहे.

अतिशक्ती असलेल्या सरकारांची वास्तविक-जगातील उदाहरणे
१. नाझी जर्मनी
अडॉल्फ हिटलरच्या नेतृत्वाखालील नाझी जर्मनी हे सरकार अत्याचारात ढासळत असल्याचे सर्वात स्पष्ट ऐतिहासिक उदाहरणांपैकी एक आहे. नाझी राजवटीने सैन्य आणि माध्यमांवर नियंत्रण ठेवले, त्यांचा वापर भीती निर्माण करण्यासाठी, प्रचार पसरवण्यासाठी आणि विरोध दूर करण्यासाठी केला. राज्य-नियंत्रित शैक्षणिक व्यवस्थेने तरुण जर्मन लोकांना राजवटीच्या विचारसरणीने प्रेरित केले, ज्यामुळे मतभेदांना मूळ धरणे कठीण झाले. परिणामस्वरूप एकाधिकारशाही राजवट निर्माण झाली ज्यामुळे होलोकॉस्टसह अकथनीय अत्याचार झाले.

प्रतिमा: 🇩🇪 (जर्मनी ध्वज)
प्रतिमा: नाझी राजवटीचे प्रचार पोस्टर्स, जे जनतेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी माध्यमांचा वापर कसा केला गेला हे दर्शवितात.
२. उत्तर कोरिया
आधुनिक काळात, किम जोंग-उनच्या नेतृत्वाखालील उत्तर कोरिया हे अशा सरकारचे एक उत्तम उदाहरण आहे ज्याचे त्याच्या सशस्त्र दलांवर आणि त्याच्या लोकांना माहितीपर्यंत पोहोचण्यासाठी जवळजवळ पूर्ण नियंत्रण आहे. सरकार दैनंदिन जीवनाच्या प्रत्येक पैलूवर नियंत्रण ठेवते, ज्यामध्ये शिक्षण, माध्यमे आणि अगदी वैयक्तिक संबंध देखील समाविष्ट आहेत. नागरिकांना नेत्याचा आदर करायला शिकवले जाते आणि मतभेद व्यक्त करणाऱ्यांना कठोर शिक्षा दिली जाते. लष्कराच्या सत्तेसोबतच माहितीवरील सरकारचे नियंत्रण, दशकांपासून राजवटीला सत्तेत ठेवत आहे.

प्रतीक: 🇰🇵 (उत्तर कोरियाचा ध्वज)
प्रतिमा: पोस्टर्स आणि माध्यमांवर किम जोंग-उनची प्रतिमा, माहिती आणि शिक्षणावर राज्याच्या पूर्ण नियंत्रणाचे प्रतीक आहे.

३. सोव्हिएत युनियन (यूएसएसआर)
सोव्हिएत युनियनमध्ये स्टालिनच्या राजवटीत, सरकारने लष्कर आणि माध्यमांवर नियंत्रण ठेवले. शिक्षणाचा वापर प्रचाराचे साधन म्हणून केला जात होता आणि सरकारने सार्वजनिक जीवनाच्या प्रत्येक पैलूला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. प्रेसवर सेन्सॉरशिप करण्यात आली होती आणि नागरिकांना अनेकदा विरोध व्यक्त केल्याबद्दल शिक्षा देण्यात येत होती. विचारांचे स्वातंत्र्य नष्ट झाल्यामुळे आणि माहितीचा खरा प्रवेश नसल्यामुळे अशी राजवट निर्माण झाली जी लोकांना लोखंडी मुठीने नियंत्रित करत होती.

प्रतीक: ⚒️ (हातोडा आणि विळा)
प्रतिमा: सोव्हिएत प्रचार पोस्टर्स, जे सरकार आणि त्याच्या नेत्यांचे गौरव करण्यासाठी माध्यमांचा वापर कसा केला जात होता हे दर्शविते.
स्वातंत्र्य आणि लोकशाहीचे रक्षण करण्याचे महत्त्व
आइन्स्टाईनचा इशारा यावर भर देतो की जुलूमशाहीचे धोके टाळण्यासाठी लोकशाही तत्त्वे आणि नागरी स्वातंत्र्यांचे रक्षण केले पाहिजे. निरोगी लोकशाहीसाठी नियंत्रण आणि संतुलन आवश्यक आहे, जिथे कोणत्याही एका संस्थेला किंवा नेत्याला अनियंत्रित सत्ता नसते. लोकांना त्यांचे मत व्यक्त करण्याचे, माहितीच्या विविध स्रोतांपर्यंत पोहोचण्याचे आणि सूडाच्या भीतीशिवाय राजकीय प्रक्रियेत सहभागी होण्याचे स्वातंत्र्य असले पाहिजे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.01.2025-बुधवार.
===========================================