स्वावलंबी भारत आणि त्यासाठी केलेली प्रयत्नशीलता-1

[Atul Kaviraje]

स्वावलंबी भारत आणि त्यासाठी केलेली प्रयत्नशीलता-

स्वावलंबी भारत आणि या दिशेने केले जाणारे प्रयत्न-

आत्मनिर्भर भारताचे ध्येय अशा भारताची कल्पना करणे आहे जो स्वतःच्या गरजा पूर्ण करू शकेल, ज्यामध्ये केवळ आर्थिक स्वातंत्र्यच नाही तर एक मजबूत आणि स्वावलंबी समाज देखील विकसित होईल. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी १२ मे २०२० रोजी "आत्मनिर्भर भारत अभियान" अंतर्गत ही कल्पना मांडली होती, ज्याचा उद्देश भारताला स्वतःच्या संसाधनांमध्ये, ऊर्जामध्ये आणि उत्पादनात स्वावलंबी बनवणे आहे. ही मोहीम प्रामुख्याने भारतीय अर्थव्यवस्था मजबूत करण्यावर आणि जागतिक पुरवठा साखळीत भारताचे स्थान सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

आत्मनिर्भर भारताचे तत्व केवळ आर्थिक स्वावलंबनाचे उद्दिष्ट ठेवत नाही तर त्यात सामाजिक, सांस्कृतिक आणि तांत्रिक स्वावलंबनाचा देखील समावेश आहे. याचा अर्थ भारताला त्याच्या तांत्रिक क्षमता, उत्पादन क्षमता, कृषी उत्पादन आणि सेवा क्षेत्रातील स्वदेशी उत्पादने आणि सेवांद्वारे सक्षम करणे.

स्वावलंबी भारताचे प्रमुख घटक आणि दिशा

मेक इन इंडिया
स्वावलंबी भारताच्या दिशेने एक मोठे पाऊल म्हणजे २०१४ मध्ये पंतप्रधान मोदी यांनी सुरू केलेला "मेक इन इंडिया" उपक्रम. भारतीय उद्योगांना प्रोत्साहन देणे आणि परदेशी कंपन्यांना भारतात गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहित करणे हा त्याचा उद्देश होता. याअंतर्गत, भारतीय उत्पादकांना त्यांच्या उत्पादनांच्या उत्पादनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रोत्साहित केले गेले आहे. तसेच, आपल्याला इतर कोणत्याही देशावर अवलंबून राहावे लागू नये म्हणून भारतातच आवश्यक वस्तू आणि सेवांचे उत्पादन करण्यावर भर दिला जात आहे.

स्वावलंबी शेती आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्था
स्वावलंबी भारताच्या दिशेने आणखी एक महत्त्वाचे पाऊल म्हणजे स्वावलंबी शेती आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना देणे. याअंतर्गत, शेतकऱ्यांना नवीन तंत्रज्ञान, उत्तम सिंचन व्यवस्था आणि प्रगत कृषी उपकरणे पुरवली जात आहेत. शेतकऱ्यांना अधिक संसाधने आणि आर्थिक मदत देण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना आणि कृषी सुधारणा विधेयक यासारखी पावले उचलली आहेत. यामुळे ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी वाढतील आणि भारताची कृषी व्यवस्था अधिक मजबूत होईल.

स्वदेशी उत्पादनांचा प्रचार
स्वावलंबी भारतात स्वदेशी उत्पादनांची महत्त्वाची भूमिका आहे. याअंतर्गत, भारतीय उत्पादनांना प्रोत्साहन दिले जात आहे आणि देशवासीयांना स्वदेशी उत्पादनांना प्राधान्य देण्याचे आवाहन केले जात आहे. यामुळे भारतातील स्थानिक उद्योगांना चालना मिळेल, रोजगाराच्या संधी वाढतील आणि भारताची उत्पादन क्षमता वाढेल.

नवीन तंत्रज्ञानाचा विकास
स्वावलंबी भारतासाठी, भारत तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम असणे खूप महत्वाचे आहे. यासाठी सरकार डिजिटल इंडिया, स्टार्टअप इंडिया आणि अटल इनोव्हेशन मिशन सारख्या कार्यक्रमांना प्रोत्साहन देत आहे. या उपक्रमामुळे स्वदेशी तांत्रिक उत्पादनांची मागणी वाढेल आणि भारताला त्याच्या तांत्रिक क्षमतांमध्ये स्वावलंबी बनण्यास मदत होईल.

निर्यात वाढवणे
स्वावलंबनासाठी, केवळ गरजा पूर्ण करणेच नव्हे तर निर्यात देखील महत्त्वाची आहे. भारताला स्वावलंबी बनवण्यासाठी, परदेशी बाजारपेठेत आपली उपस्थिती वाढवणे आवश्यक आहे. यासाठी, "आत्मनिर्भर भारत पॅकेज" अंतर्गत विविध उद्योगांना प्रोत्साहन दिले जात आहे, जेणेकरून भारतातील अधिकाधिक उत्पादने जागतिक बाजारपेठेत पाठवता येतील.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.01.2025-बुधवार.
===========================================