जागतिक पाणथळ भूमी दिन - २ फेब्रुवारी-

[Atul Kaviraje]

जागतिक पाणथळ दिवस-

जागतिक पाणथळ भूमी दिन - २ फेब्रुवारी-

दरवर्षी २ फेब्रुवारी रोजी जागतिक पाणथळ भूमी दिन साजरा केला जातो. पाणथळ जागांचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी आणि त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी जागतिक जागरूकता निर्माण करण्याच्या उद्देशाने हा दिवस साजरा केला जातो. या दिवसाचा उत्सव १९७१ मध्ये सुरू झाला, जेव्हा रामसर करारावर स्वाक्षरी झाली. रामसर करार हा एक आंतरराष्ट्रीय करार आहे ज्याचा उद्देश पाणथळ क्षेत्रांचे संवर्धन आणि वाढ करणे आहे. हा दिवस साजरा करण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे पाणथळ क्षेत्रांचे महत्त्व समजून घेणे, त्यांचे नुकसान रोखणे आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी त्यांचे जतन सुनिश्चित करणे.

पाणथळ जागा म्हणजे काय?
पाणथळ जागा म्हणजे असे हवामान क्षेत्र जिथे पाण्याची पातळी जास्त असते आणि जे कायमचे किंवा तात्पुरते पाण्याखाली राहतात. या भागात तलाव, तलाव, दलदल, नदीकाठ आणि काही समुद्रकिनाऱ्यांचा समावेश आहे. हवामान बदल आणि जैवविविधतेच्या दृष्टिकोनातून पाणथळ जागा केवळ महत्त्वाच्या नाहीत तर पाण्याची शुद्धता, पूर नियंत्रण आणि पाण्याचे पुनर्प्रक्रिया यामध्येही त्या महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

पाणथळ जागांचे महत्त्व
पाणथळ जागा निसर्गाचा अविभाज्य भाग आहेत आणि परिसंस्थेत त्यांचे खूप महत्त्व आहे. ते केवळ हवामान आणि पर्यावरणासाठी फायदेशीर नाहीत तर मानवी जीवनासाठी देखील आवश्यक आहेत. पाणथळ जागांचे काही प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

हवामान संतुलन - पाणथळ जागा प्रदूषण शोषून घेतात आणि हवामान संतुलन राखण्यास मदत करतात.
जैवविविधता - हे क्षेत्र विविध प्रकारच्या वनस्पती, प्राणी आणि पक्ष्यांचे निवासस्थान आहे.
पाण्याची शुद्धता - पाणथळ जागा पाणी शुद्ध करतात आणि पाण्याची पातळी राखतात.
पूर नियंत्रण - पाणथळ जागा जास्त पाणी शोषून घेत असल्याने पूर रोखण्यास मदत करतात.
नैसर्गिक संसाधने - पाणथळ जागा आपल्याला मासे, जलचर वनस्पती आणि आपल्या जीवनासाठी आवश्यक असलेली इतर संसाधने प्रदान करतात.
तथापि, या महत्त्वाच्या क्षेत्रांचे अतिरेकी शोषण, हवामान बदल आणि मानवी क्रियाकलापांमुळे पाणथळ जागांचे नुकसान होत आहे, ज्यामुळे त्यांचे संवर्धन आणि वाढ अत्यंत महत्त्वाचे बनत आहे.

जागतिक पाणथळ भूमी दिनाचे उद्दिष्ट
जागतिक पाणथळ भूमी दिनाचा मुख्य उद्देश म्हणजे पाणथळ भूमींची महत्त्वाची भूमिका आणि त्यांच्या संवर्धनाची गरज स्पष्ट करणे. या दिवशी, विविध कार्यक्रम, कार्यशाळा आणि जागरूकता मोहिमांद्वारे लोकांना पाणथळ जागांचे महत्त्व कळवले जाते. शिवाय, या दिवसाचे उद्दिष्ट पाणथळ जागांचे संवर्धन करण्यासाठी जागतिक कृतीला प्रेरणा देणे आहे.

दरवर्षी जागतिक पाणथळ भूमी दिनाची एक विशेष थीम असते, जी पाणथळ भूमींशी संबंधित विशिष्ट मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करते. या दिवसाचे वैशिष्ट्य म्हणजे ते संपूर्ण जगाला एकत्र आणण्याची संधी प्रदान करते, जेणेकरून पाणथळ क्षेत्रांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी ठोस पावले उचलता येतील.

पाणथळ जागांचे संवर्धन करण्यासाठी आवश्यक पावले
जागरूकता वाढवणे - लोकांना पाणथळ जागांचे महत्त्व आणि त्यांच्या संवर्धनाबद्दल जागरूक करणे.
सरकारी प्रयत्न - पाणथळ जागा संवर्धनासाठी सरकारने कायदे आणि धोरणे बनवावीत.
मानवी क्रियाकलापांवर नियंत्रण - पाणथळ क्षेत्रांवर अनावश्यक शहरीकरण, औद्योगिकीकरण आणि हवामान बदलाचे परिणाम नियंत्रित करणे.
संवर्धन प्रकल्पांना पाठिंबा देणे - विविध संस्था आणि संघटनांना पाणथळ जागांच्या संवर्धनासाठी काम करण्यास प्रोत्साहित करणे.
विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाचा वापर - पाणथळ जागांच्या संवर्धनासाठी रिमोट सेन्सिंग आणि भू-स्थानिक तंत्रे यासारख्या नवीनतम तंत्रज्ञानाचा वापर.

छोटी कविता-

"पाण्यांचे वैभव"

पाणथळ प्रदेशांच्या दऱ्या, जीवनाचे रक्षक,
पृथ्वीचा वारसा, निसर्गाचे पुस्तक.
हवामानाचा साथीदार, जीवनाचा आधार,
त्यांचे संरक्षण हाच एकमेव योग्य उपाय आहे.

जीवनाच्या नद्या, बर्फाचे तलाव,
प्रत्येकाचा मार्ग येथूनच जातो.
संरक्षण हे आपले कर्तव्य आहे,
पाणथळ जागा वाचवणे ही आपली जबाबदारी आहे.

निष्कर्ष
जागतिक पाणथळ भूमी दिन आपल्याला पाणथळ भूमींचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी आणि त्यांचे जतन करण्यासाठी प्रेरणा देतो. पाणथळ जागा केवळ आपल्या पर्यावरणासाठी आवश्यक नाहीत तर जैवविविधता राखण्यात आणि हवामान बदलाचे नियमन करण्यातही त्या महत्त्वाची भूमिका बजावतात. या दिवसाच्या माध्यमातून आपण पाणथळ जागांच्या संवर्धनाचे महत्त्व जागरूकता निर्माण करू शकतो आणि पर्यावरणाप्रती आपली जबाबदारी समजून घेऊ शकतो.

पाणथळ जागांचे संवर्धन ही केवळ आजचीच गरज नाही तर भविष्यातील पिढ्यांसाठी देखील आवश्यक आहे जेणेकरून आपण नैसर्गिक संसाधनांचा योग्य वापर करू शकू आणि पृथ्वीवरील जीवनाचा समतोल राखू शकू.

जागतिक पाणथळ भूमी दिनाच्या तुम्हाला खूप खूप शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.02.2025-रविवार.
===========================================