प्रत्येकाला माहित होते की ते अशक्य आहे-अल्बर्ट आइनस्टाईन-1

[Atul Kaviraje]

सर्वांनाच माहित होतं की हे अशक्य आहे, जोपर्यंत एक मूर्ख जो काहीतरी नाही माहित असलेला आला आणि ते करुन दाखवले.
-अल्बर्ट आइनस्टाईन

प्रत्येकाला माहित होते की ते अशक्य आहे, जोपर्यंत एक मूर्ख ज्याला माहित नव्हते तो सोबत येऊन ते करत नाही.
-अल्बर्ट आइन्स्टाईन

"प्रत्येकाला माहित होते की ते अशक्य आहे, जोपर्यंत एक मूर्ख ज्याला माहित नव्हते तो सोबत येऊन ते करत नाही." - अल्बर्ट आइन्स्टाईन

अल्बर्ट आइन्स्टाईन यांचे हे प्रभावी वाक्य मानवी प्रगतीबद्दलचे एक महत्त्वाचे सत्य अधोरेखित करते: बहुतेकदा, नवीन कल्पना किंवा यशातील अडथळे अशा लोकांकडून निर्माण केले जातात जे त्यांच्या मार्गात खूप दृढ असतात किंवा खूप सावध असतात. हे वाक्य या कल्पनेला उद्धृत करते की अशक्यता बहुतेकदा पारंपारिक विचारसरणीचा परिणाम असते आणि जेव्हा कोणी त्या परंपरांना आव्हान देण्याचे धाडस करतो (जरी ते असे करण्यासाठी मूर्ख मानले जात असले तरी) तेव्हाच यश मिळते.

१. या वाक्याचे सार
थोडक्यात, आइन्स्टाईन असे दर्शवित आहेत की इतिहास अशा लोकांच्या उदाहरणांनी भरलेला आहे ज्यांनी "अशक्य" साध्य केले कारण ते इतरांना अशक्य वाटले होते या वस्तुस्थितीबद्दल अज्ञान होते. हे अज्ञान मूर्खपणा नाही तर समाजाने साध्य करण्यासाठी ठेवलेल्या मर्यादांवर विश्वास नसणे आहे. या कोटातील "मूर्ख" म्हणजे अशी व्यक्ती जी पारंपारिक ज्ञानाने किंवा अपयशाच्या भीतीने लादलेल्या मर्यादा जाणत नाही किंवा त्यांची पर्वा करत नाही.

अशक्य गोष्ट शक्य होते कारण हे व्यक्ती सीमा ओलांडतात, नियमांचे उल्लंघन करतात आणि भीती किंवा संशयाने लकवाग्रस्त न होता जोखीम घेतात. सुरुवातीला त्यांच्या नवोपक्रमाचा अनेकदा गैरसमज होतो, परंतु ते महान गोष्टी साध्य करतात, कधीकधी प्रक्रियेत जग बदलतात.

२. "अशक्य" समजून घेणे
जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीला "अशक्य" असे लेबल लावतो, तेव्हा आपण मूलतः असे म्हणत असतो की सध्याची समज, संसाधने किंवा उपलब्ध तंत्रज्ञान पाहता ते करता येत नाही. ही लेबले पारंपारिक ज्ञान, विशिष्ट मर्यादा स्वीकारलेल्या समाजाच्या सामूहिक ज्ञान आणि गृहीतकांमधून येतात.

तथापि, या मर्यादा बहुतेकदा प्रत्यक्ष अडथळ्यांपेक्षा समजलेल्या अडथळ्यांबद्दल असतात. काय शक्य आहे याबद्दल समाजाची समज सतत विकसित होत असते आणि मानवी प्रगतीतील प्रत्येक मोठी झेप एकेकाळी अशक्य मानल्या जाणाऱ्या गोष्टीवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित करणाऱ्या किंवा दुर्लक्ष करणाऱ्या व्यक्तीकडून आली आहे.

उदाहरण:

पहिले उड्डाण: राईट बंधूंपूर्वी, मानवजात नियंत्रित उड्डाण अशक्य आहे असे मानत होती. प्रसिद्ध शोधक आणि शास्त्रज्ञांसह त्या काळातील अनेक महान मनांना असे वाटत होते की उडणारी यंत्रे कधीही बनवता येणार नाहीत. तथापि, अशा विचित्र कल्पनेचा पाठपुरावा केल्याबद्दल त्यांच्या समकालीन लोकांकडून "मूर्ख" मानले जाणारे राईट बंधूंनी अखेर पहिले यशस्वी विमान तयार करून अनेकांना अशक्य वाटणारे काम साध्य केले.

दुसरे उदाहरण:

वीज आणि प्रकाश बल्ब: थॉमस एडिसन यांनी असे सुचवले की विजेचा वापर करून बल्ब प्रकाश सोडू शकतो, तेव्हा त्यांना उपहास सहन करावा लागला. त्यावेळी, अनेकांना ही संकल्पना हास्यास्पद वाटली. तथापि, एडिसन टिकून राहिले आणि अनेक अपयशांनंतर, त्यांनी व्यावहारिक प्रकाश बल्ब शोधण्यात यश मिळवले, ज्यामुळे जगात क्रांती घडली.

ही उदाहरणे स्पष्ट करतात की जेव्हा कोणी पारंपारिक समजुतींना न जुमानता जोखीम घेण्यास आणि कृती करण्यास तयार असतो तेव्हा अशक्य कसे शक्य होते.

३. नवोपक्रम आणि "मूर्खपणा" ची भूमिका
नवोपक्रम बहुतेकदा "मूर्खपणा" च्या जागेतून उद्भवतो कारण त्यासाठी धाडस, जोखीम घेणे आणि अज्ञातात पाऊल ठेवणे आवश्यक असते. जे लोक खूप सावध किंवा अपयशाची भीती बाळगतात ते कधीही खरोखरच क्रांतिकारी काहीही साध्य करू शकत नाहीत. "मूर्ख" असे संबोधून, आइन्स्टाईन हे मान्य करत आहेत की प्रगतीसाठी अनेकदा अशा कृतींची आवश्यकता असते ज्या सामान्य नियमांविरुद्ध जातात आणि पारंपारिक नियमांचे उल्लंघन करतात.

या संदर्भात "मूर्ख" हा शब्द मूर्खपणा दर्शवण्यासाठी नाही तर समाजाने लादलेल्या निर्बंधांकडे दुर्लक्ष करून नवीन कल्पनांसह पुढे जाण्यास तयार असलेल्या व्यक्तीसाठी आहे. हे "मूर्ख" सुरुवातीला सहसा भोळे किंवा अतार्किक दिसतात, परंतु ते सहसा दूरदर्शी असतात जे इतरांना मर्यादा दिसतात तिथे शक्यता पाहतात.

४. अशक्य गोष्टी साध्य करणाऱ्या "मूर्ख" ची वास्तविक जीवनातील उदाहरणे
चला काही उल्लेखनीय ऐतिहासिक व्यक्तिरेखा आणि घटना पाहूया जिथे "मूर्खांनी" इतिहासाचा मार्ग बदलला:

१. नेल्सन मंडेला यांचा वर्णभेदाविरुद्धचा लढा
मंडेला, त्यांच्या सक्रियतेच्या वेळी, वांशिकदृष्ट्या एकात्मिक दक्षिण आफ्रिकेचे स्वप्न पाहण्यासाठी मूर्ख म्हणून लेबल लावले गेले होते, विशेषतः जेव्हा वर्णभेद दृढपणे रुजलेला दिसत होता. जगातील बहुतेक लोकांचा असा विश्वास होता की वांशिक पृथक्करण कधीही नष्ट होणार नाही. पण मंडेला यांच्या दृढनिश्चयाने आणि लवचिकतेने अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टी प्रत्यक्षात आणल्या, ज्यामुळे रंगभेदाचा अंत झाला आणि ते दक्षिण आफ्रिकेचे पहिले कृष्णवर्णीय राष्ट्रपती बनले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.02.2025-रविवार.
===========================================