९ फेब्रुवारी २०२५ - भीष्म द्वादशी-

[Atul Kaviraje]

९ फेब्रुवारी २०२५ - भीष्म द्वादशी-

भीष्म द्वादशीचे महत्त्व आणि धार्मिक संदर्भ

हिंदू कॅलेंडरनुसार, भीष्म द्वादशी माघ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या बाराव्या दिवशी साजरी केली जाते. हा दिवस विशेषतः महाभारतातील महान योद्धा भीष्म पितामह यांना श्रद्धांजली वाहण्याचा दिवस आहे. भीष्म पितामह यांचे जीवन त्याग, त्याग आणि धर्माप्रती भक्तीचे प्रतीक होते. त्यांच्या मृत्युसमयी त्यांनी दिलेले प्रवचन आणि त्यांनी बजावलेल्या कर्तव्यांमुळे ते एक महान व्यक्तिमत्व बनले. भीष्म द्वादशीचा सण श्रद्धा, भक्ती आणि कर्तव्यांप्रती समर्पणाच्या भावनेने भरलेला असतो.

भीष्म पितामह यांचे जीवन आणि योगदान: भीष्म पितामह हे महाभारतातील एक महान पात्र होते, ज्यांचे जीवन धर्म, सत्य आणि नैतिकतेचे आदर्श सादर करते. त्यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य राजा शंतनूच्या शब्दांना आणि कर्तव्यांना पूर्ण निष्ठेने समर्पित केले. भीष्मांनी प्रतिज्ञा केली होती की ते कधीही सिंहासनाच्या मोहात पडणार नाहीत, आणि म्हणूनच त्यांनी आपल्या भावाच्या पत्नीचा स्वीकार करण्यासाठी आणि तिला आदर देण्यासाठी आपल्या वैयक्तिक जीवनातील सुखांचा त्याग केला.

महाभारत युद्धादरम्यान, जेव्हा भीष्म पितामह बाणांच्या शय्येवर होते, तेव्हा त्यांनी अर्जुनला युद्धनीती, धर्म आणि जीवन याबद्दल अनेक महत्त्वाच्या शिकवणी दिल्या. भीष्म पितामह यांचे निधन त्यांच्या 'इच्छा मृत्यु'मुळे झाले, ज्याचे उदाहरण जीवनाच्या शेवटच्या क्षणांपर्यंत भक्ती, समर्पण आणि कर्तव्याची व्याख्या पुन्हा परिभाषित करते.

भीष्म द्वादशीचे महत्त्व:

भीष्म द्वादशीचा सण दोन मुख्य कारणांसाठी महत्त्वाचा आहे:

भीष्म पितामह यांना श्रद्धांजली: या दिवसाचा मुख्य उद्देश भीष्म पितामह यांची जयंती साजरी करणे आणि त्यांच्या त्यागाच्या भावनेचे स्मरण करणे आहे. या दिवशी लोक त्यांचे आदर आणि श्रद्धेने स्मरण करतात आणि त्यांच्या शिकवणी त्यांच्या जीवनात लागू करण्याची प्रतिज्ञा घेतात.

धर्म आणि कर्तव्याची जाणीव: हा दिवस आपल्याला आपल्या कर्तव्यांची आणि जबाबदाऱ्यांची जाणीव करून देतो. भीष्म पितामह यांचे जीवन आपल्याला शिकवते की आपण परिस्थिती कशीही असली तरी आपल्या धर्म आणि कर्तव्यांप्रती निष्ठा आणि समर्पणाने वागले पाहिजे.

भीष्म द्वादशीवरील भक्तिमय कविता:-

भीष्म पितामह धर्ममार्गावर चालले,
कधीही थांबला नाही, कधीही मागे वळला नाही, त्याचा मार्ग बरोबर होता.
त्यांचे जीवन म्हणजे त्याग आणि त्यागाची अमर गाथा आहे,
आपल्या सर्वांना जीवनात नेहमी नैतिकता राखण्यास शिकवते.

कवितेचा अर्थ:

ही कविता भीष्म पितामह यांच्या जीवनकथेचे थोडक्यात वर्णन करते. त्यांचे जीवन त्याग आणि कर्तव्यनिष्ठेचे उदाहरण होते. या कवितेतून आपल्याला संदेश मिळतो की आपण जीवनात कितीही कठीण परिस्थिती असली तरी धर्म, कर्तव्य आणि नैतिकतेचे नेहमीच पालन केले पाहिजे. भीष्म पितामह यांचे जीवन हे एक उदाहरण आहे की आपण आपले कर्तव्य बजावताना कधीही आपल्या नैतिकता आणि सत्याच्या मार्गापासून विचलित होऊ नये.

भीष्म द्वादशीचे सांस्कृतिक आणि धार्मिक पैलू:

भीष्म द्वादशीचा सण विशेषतः भीष्म पितामह यांना श्रद्धांजली वाहण्यासाठी साजरा केला जातो, परंतु या दिवसाचे साजरे करण्यामागे एक खोल धार्मिक आणि सांस्कृतिक संदर्भ देखील आहे. हा दिवस आपल्याला शिकवतो की जीवन धर्म, कर्तव्य आणि भक्तीने जगले पाहिजे. या दिवशी लोक उपवास करतात, पूजा करतात आणि विशेषतः भीष्म पितामह यांच्या शिकवणींचे स्मरण करतात आणि त्यांच्या जीवन आदर्शांचा अवलंब करण्याची प्रतिज्ञा घेतात.

निष्कर्ष:

भीष्म द्वादशीचा सण हा केवळ एक धार्मिक प्रसंग नाही तर तो आपल्याला जीवनातील मूल्ये आणि कर्तव्ये पाळण्याची प्रेरणा देतो. हा दिवस साजरा करून आपण आपल्या जीवनात धर्म, सत्य आणि सचोटीचे पालन करण्याची प्रतिज्ञा घेतो. भीष्म पितामह यांच्या जीवनाने प्रेरित होऊन, आपण हे समजून घेतले पाहिजे की कोणताही त्याग, जर तो योग्य हेतूसाठी असेल तर, तो आपल्याला महान बनवू शकतो.

हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की आपण आपल्या भावना आणि विचारांना योग्य दिशेने वळवले पाहिजे तसेच आपली कर्तव्ये आणि जबाबदाऱ्यांचे पालन केले पाहिजे. भीष्म द्वादशीचा हा खरा संदेश आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.02.2025-रविवार.
===========================================