१३ फेब्रुवारी २०२५ - संत निवृत्तीनाथ जयंती-

[Atul Kaviraje]

संत निवृत्तीनाथ जयंती-

१३ फेब्रुवारी २०२५ - संत निवृत्तीनाथ जयंती-

संत निवृत्तीनाथांचे जीवन कार्य आणि योगदान

संत निवृत्तीनाथ हे भारतीय संत परंपरेतील एक महान योगी आणि भक्ती संत होते. ते १३ व्या आणि १४ व्या शतकादरम्यान महाराष्ट्रात उद्भवले. संत निवृत्तीनाथ हे महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध संतांच्या गटातील "नाथ संप्रदाया" चे एक महत्त्वाचे सदस्य म्हणून ओळखले जातात. त्यांचे जीवन केवळ भक्ती आणि ध्यानाचे प्रतीक नव्हते, तर त्यांनी समाजात प्रचलित असलेल्या वाईट प्रथा आणि दिखाऊपणाविरुद्ध आवाज उठवला.

संत निवृत्तीनाथांचे जीवन संघर्ष आणि तपश्चर्येने भरलेले होते. त्याने आयुष्यात कधीही भौतिक सुखाची इच्छा केली नाही. तो एक खरा योगी होता ज्याने स्वतःला देवाला समर्पित केले होते. भक्ती आणि ध्यानाच्या मार्गावर चालत राहून त्यांनी सत्याचा शोध सुरू ठेवला.

संत निवृत्तीनाथांचे योगदान

भक्तीचा प्रचार - संत निवृत्तीनाथांनी समाजात भक्तीचा मार्ग प्रोत्साहित केला. त्यांचा संदेश असा होता की देवावर खरी श्रद्धा आणि प्रेम हे मानवी जीवनाचे अंतिम ध्येय आहे. त्यांचा असा विश्वास होता की आत्म्याचे देवाशी मिलन केवळ भक्ती साधनानेच शक्य आहे.

सामाजिक सुधारणा - संत निवृत्तीनाथांनी समाजात प्रचलित असलेल्या अंधश्रद्धा, जातीयता आणि इतर वाईट प्रथांविरुद्ध आवाज उठवला. देवाच्या दरबारात सर्वजण समान आहेत आणि धर्माचा खरा उद्देश मानवतेची सेवा करणे आहे असा त्यांचा विश्वास होता.

ज्ञानाचा प्रसार - त्यांनी आपल्या शिष्यांना ध्यान आणि योगाद्वारे ज्ञानप्राप्तीचा मार्ग दाखवला. ते म्हणाले की सत्य जाणून घेण्यासाठी आपण आत्मनिरीक्षण आणि ध्यान केले पाहिजे.

सिद्धींचा अद्भुत अनुभव - संत निवृत्तीनाथ हे एक महान सिद्ध योगी मानले जातात. अद्भुत ध्यान आणि आध्यात्मिक साधना करून त्यांनी दैवी ज्ञान आणि सिद्धी प्राप्त केल्या. त्यांनी दिलेली शिकवण आजही लोकांना मार्गदर्शन करत आहे.

संत निवृत्तीनाथांची शिकवण

संत निवृत्तीनाथांची शिकवण अतिशय सोपी होती पण त्यात खोल अर्थ होता. त्यांचा असा विश्वास होता की:-

"खरी भक्ती ही देवाबद्दल सतत प्रेम आणि आदरात असते."
"आत्म-आत्मनिरीक्षण आणि साधना हे आत्म्याला परमात्म्याशी जोडण्याचे सर्वोत्तम मार्ग आहेत."
"अज्ञानी लोकांसाठी भक्तीचा मार्ग कठीण असू शकतो, परंतु खऱ्या प्रेमाने तो मार्ग सोपा होतो."
"समाजात पसरलेला भेदभाव आणि वाईट प्रथा संपवणे आवश्यक आहे."

संत निवृत्तीनाथांवर आधारित छोटी कविता-

निवृत्ती नाथ यांचे आयुष्य अद्भुत होते,
आध्यात्मिक ज्ञानाने परिपूर्ण.
त्याने आपल्याला भक्तीचा मार्ग दाखवला,
त्याने खऱ्या प्रेमाचा उपदेश केला.

त्यांनी समाजात पसरलेला अंधार दूर केला,
सर्वांना ज्ञान आणि प्रेमाने मार्ग दाखवला.
संत निवृत्तीनाथांच्या शिकवणीत शक्ती आहे,
त्यांनी दाखवलेल्या मार्गाचे अनुसरण सर्वांनी करावे, हाच उपाय आहे.

संत निवृत्तीनाथांच्या जीवनातील एक उदाहरण

संत निवृत्तीनाथांच्या जीवनातील सर्वात मोठे उदाहरण म्हणजे त्यांची साधना आणि भक्ती. तो भौतिक सुखांपासून दूर राहिला आणि फक्त एकाच ध्येयासाठी समर्पित राहिला - सत्य आणि प्रेमाचा शोध. यातून आपल्याला शिकवले जाते की जर आपण जीवनात कोणतेही काम खऱ्या प्रेमाने आणि समर्पणाने केले तर आपण ते काम कोणतेही असो, ते यशस्वी करू शकतो.

संत निवृत्तीनाथ जयंतीचे महत्त्व

संत निवृत्तीनाथ जयंतीचा उत्सव विशेषतः भक्ती, साधना आणि योगाच्या मार्गाचे अनुसरण करण्यास इच्छुक असलेल्यांसाठी महत्त्वाचा आहे. हा दिवस आपल्याला त्यांच्या जीवनातून प्रेरणा घेण्याची संधी देतो. या दिवशी आपण संत निवृत्तीनाथांच्या आशीर्वादाने आपले जीवन सुधारू शकतो आणि त्यांनी दाखवलेल्या मार्गाचे अनुसरण करण्याची प्रतिज्ञा घेऊ शकतो.

या दिवसाचा मुख्य उद्देश संत निवृत्तीनाथांना त्यांच्या जयंतीनिमित्त श्रद्धा आणि भक्तीने स्मरण करणे आणि त्यांच्या जीवनातून प्रेरणा घेऊन आपले जीवन साधे, सत्य आणि प्रेमाने परिपूर्ण बनवणे आहे.

निष्कर्ष

संत निवृत्तीनाथांचे जीवन प्रेरणादायी आहे. त्यांच्या शिकवणी आजही आपल्या जीवनात प्रासंगिक आहेत. त्यांनी आम्हाला भक्ती, ज्ञान आणि साधनेचा खरा अर्थ समजावून सांगितला. त्यांचे योगदान कधीही विसरता येणार नाही. त्यांच्या जयंतीनिमित्त, आपण सर्वांनी त्यांच्या योगदानाचा सन्मान केला पाहिजे आणि त्यांच्या मार्गावर चालण्याची प्रतिज्ञा केली पाहिजे.

संत निवृत्तीनाथ यांच्या जयंतीच्या या शुभ प्रसंगी, आम्ही त्यांना श्रद्धांजली आणि आदर अर्पण करतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.02.2025-गुरुवार.
===========================================