१६ फेब्रुवारी २०२५ - संकष्ट चतुर्थी-

[Atul Kaviraje]

संकष्ट चतुर्थी-

संकष्टी चतुर्थीचे महत्त्व आणि आध्यात्मिक संदेश-

१६ फेब्रुवारी २०२५ - संकष्ट चतुर्थी-

संकष्टी चतुर्थी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा व्रत आहे, जो विशेषतः गणेशभक्त मोठ्या भक्तीने साजरा करतात. या दिवसाचा उपवास विशेषतः अशा लोकांद्वारे पाळला जातो जे जीवनात काही प्रकारच्या अडचणी किंवा संकटाचा सामना करत असतात. संकष्टी चतुर्थी व्रत दर महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील चतुर्थी तिथीला पाळले जाते आणि त्याला "गणेश चतुर्थी" असेही म्हणतात. या दिवशी भगवान गणेशाची पूजा केली जाते आणि विशेषतः त्यांचे आवडते मोदक प्रसाद म्हणून अर्पण केले जातात.

संकष्ट चतुर्थीचे धार्मिक महत्त्व:
संकष्ट चतुर्थीचा मुख्य उद्देश जीवनातील संकटांपासून मुक्तता मिळवणे आहे. 'संकष्ट' या शब्दाचा अर्थ "दुःख किंवा अडचणी" असा होतो आणि 'चतुर्थी' म्हणजे चौथा दिवस, जो कृष्ण पक्षाच्या चतुर्थी तिथीला येतो. या दिवशी गणपतीची पूजा केल्याने सर्व प्रकारचे शारीरिक, मानसिक आणि आर्थिक त्रास दूर होतात. भक्तीभावाने व्रत केल्याने भगवान गणेशाची कृपा प्राप्त होते आणि त्यांच्या आशीर्वादाने जीवनात आनंद आणि समृद्धी येते.

जीवनातील अडचणी, आरोग्य समस्या, कौटुंबिक संघर्ष किंवा आर्थिक अडचणी यासारख्या संकटातून जात असलेल्या व्यक्तींसाठी हा दिवस विशेषतः महत्वाचा आहे. संकष्टी चतुर्थीला उपवास करून, भक्त भगवान गणेशाकडून त्यांच्या समस्यांचे निराकरण शोधतात आणि त्यांच्या आशीर्वादाने ते समस्यांवर मात करतात.

संकष्टी चतुर्थीला उपवास करण्याची पद्धत:

उब्तान आणि स्नान: या दिवशी सकाळी लवकर उठून उब्तान घेऊन स्नान करणे आवश्यक आहे.
उपवासाचा संकल्प: दिवसभर उपवास करत असताना, उपवास करण्याचा संकल्प करावा. या उपवासाचा उद्देश गणपतीची पूजा करणे आणि संकटांपासून मुक्ती मिळवणे आहे.
गणेश पूजा: दिवसभरात गणपतीची पूजा करावी ज्यामध्ये त्यांचे ध्यान करणे, मंत्र जप करणे आणि फुले आणि मिठाई अर्पण करणे समाविष्ट आहे. गणपतीला मोदक अर्पण करणे विशेष फलदायी मानले जाते.
रात्री गणेश स्तोत्राचे पठण: संकष्टी चतुर्थीच्या रात्री गणेश स्तोत्र, गणपती अथर्वशीर्ष किंवा गणेश चालीसा पठण करावे.
ब्राह्मणाला जेवण देणे: उपवासाच्या शेवटी, एखाद्याने ब्राह्मणाला जेवण द्यावे आणि त्याला दक्षिणा द्यावी.

संकष्टी चतुर्थीनिमित्त भक्तीभाव असलेली एक कविता:-

भगवान गणेशाच्या आशीर्वादाने, त्रास दूर होतील.
आपल्याला सर्व दुःखांपासून मुक्ती मिळो.
संकष्ट चतुर्थीच्या दिवशी आपण उपवास करावा,
गणपतीची पूजा करताना, भक्तीने संकल्प करा.

जो कोणी दुःखी आहे, जो कोणी संकटात आहे,
गणपतीची पूजा केल्याने सर्व दुःख दूर होवो.
चला, आपण सर्वजण एकत्र येऊन हा दिवस साजरा करूया,
आपण सर्वजण संकष्टी चतुर्थीचे व्रत पाळूया आणि खऱ्या मनाने देवाचे स्मरण करूया.

संकष्टी चतुर्थीचा अर्थ आणि परिणाम:
संकष्टी चतुर्थीचा उपवास केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच महत्त्वाचा नाही तर तो वैयक्तिक जीवनातील समस्या आणि दुःखांवर मात करण्याचा एक मार्ग देखील आहे. या दिवशी गणपतीची पूजा केल्याने मानसिक शांती मिळते आणि व्यक्तीच्या समृद्धीतही वाढ होते. जेव्हा जीवनात कोणतेही संकट किंवा अडचण येते तेव्हा संकष्टी चतुर्थीचे व्रत करून व्यक्ती आपल्या संकटांपासून मुक्तीसाठी भगवान गणेशाची प्रार्थना करते.

भगवान गणेशाच्या आशीर्वादाने केवळ सांसारिक सुखच नाही तर आध्यात्मिक शांती देखील मिळते. या उपवासामुळे व्यक्तीला त्याच्या जीवनात सकारात्मक ऊर्जा आणि मानसिक स्थिरता मिळते, ज्यामुळे तो कोणत्याही संकटाचा धैर्याने सामना करू शकतो.

संकष्टी चतुर्थीचे सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व:
हिंदू समाजात संकष्टी चतुर्थी मोठ्या श्रद्धेने साजरी केली जाते. या दिवसाचे केवळ धार्मिक महत्त्व नाही तर ते मानसिक शांती आणि सकारात्मक उर्जेचा स्रोत म्हणूनही काम करते. गणपतीची पूजा केल्याने प्रत्येक व्यक्तीला केवळ भौतिक सुखच मिळत नाही तर आध्यात्मिक प्रगती देखील होते. या दिवसाच्या माध्यमातून, समाजात एकता आणि सामूहिकतेचा संदेश देखील दिला जातो, कारण लोक भगवान गणेशाची पूजा करण्यासाठी एकत्र येतात आणि एकमेकांच्या सुख आणि समृद्धीची कामना करतात.

उदाहरण:
तो दिवस आला आहे, संकष्टी चतुर्थीचा,
सर्व भक्तांच्या हृदयात उत्साह आणि आनंद आहे.
गणपतीची पूजा केल्याने अडचणी दूर होतात.
त्यांच्या कृपेने सर्वांच्या आयुष्यात आनंद येईल.

संकष्टी चतुर्थी हा केवळ उपासनेचा दिवस नाही तर तो आपल्याला हे देखील शिकवतो की जीवनातील समस्या तात्पुरत्या असतात. योग्य मार्गदर्शन आणि भक्तीद्वारेच आपण त्या समस्यांवर उपाय शोधू शकतो. भगवान गणेशाच्या कृपेने प्रत्येक संकट संपते आणि प्रत्येक दुःखातून मुक्तता मिळते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.02.2025-रविवार.
===========================================