ईश्वराने दुष्टता निर्माण केली नाही-अल्बर्ट आइन्स्टाईन-2

[Atul Kaviraje]

ईश्वराने दुष्टता निर्माण केली नाही. जशाप्रकारे अंधकार हा प्रकाशाचा अभाव आहे, त्याचप्रमाणे दुष्टता ही ईश्वराचा अभाव आहे.

देवाने वाईट निर्माण केले नाही. ज्याप्रमाणे अंधार हा प्रकाशाचा अभाव आहे, त्याचप्रमाणे वाईट म्हणजे देवाचा अभाव आहे.
- अल्बर्ट आइन्स्टाईन

इस्लाम: इस्लाममध्ये, असे मानले जाते की देवाने सर्व गोष्टी निर्माण केल्या आहेत, परंतु वाईट स्वतंत्र इच्छेतून आणि देवाच्या इच्छेला नकार दिल्यावर व्यक्ती ज्या निवडी करतात त्यातून उद्भवते. वाईट ही स्वतंत्र शक्ती नाही तर अल्लाहच्या दैवी मार्गदर्शनाचे पालन न केल्याचा परिणाम आहे. इस्लामिक परंपरेतील सैतान, इब्लिसने देवाविरुद्ध बंड करण्याचा निर्णय घेतला, ज्यामुळे जगात वाईटाचा प्रवेश झाला.

तात्विक दृष्टिकोन: हिप्पोच्या ऑगस्टीन सारख्या अनेक तत्वज्ञानींनी असा युक्तिवाद केला की वाईट हे पदार्थ किंवा निर्मित अस्तित्व नाही, तर चांगल्याचा अभाव आहे. त्यांनी लिहिले की वाईट म्हणजे चांगल्याचा अभाव आहे, म्हणजेच जेव्हा चांगले नसते किंवा विकृत असते तेव्हा ते घडते. ज्याप्रमाणे अंधार म्हणजे प्रकाशाचा अभाव असतो, तसेच वाईट म्हणजे चांगल्याचा किंवा नैतिक सत्याचा अभाव.

तत्वज्ञानात वाईटाची समस्या
वाईटाची समस्या ही तत्वज्ञान आणि धर्मशास्त्रातील सर्वात जुनी आणि सर्वात वादग्रस्त विषयांपैकी एक आहे. जर देव सर्व-चांगला आणि सर्वशक्तिमान असेल तर जगात वाईट का अस्तित्वात आहे असा प्रश्न ते विचारतात. काहींनी असा युक्तिवाद केला आहे की वाईट हा स्वतंत्र इच्छेचा आवश्यक परिणाम आहे, जो मानवांना चांगले आणि वाईट, बरोबर आणि चूक यापैकी निवड करण्याची परवानगी देतो. हे आइन्स्टाईनच्या दृष्टिकोनाशी जुळते की वाईट देवाने निर्माण केल्यामुळे उद्भवत नाही, तर जगात अशा जागा आहेत जिथे दैवी उपस्थिती पूर्णपणे साकार होत नाही.

३. व्यावहारिक परिणाम: हा दृष्टिकोन वाईटाच्या आपल्या समजुतीवर कसा परिणाम करतो
वाईट म्हणजे देवाची अनुपस्थिती हा आइन्स्टाईनचा दृष्टिकोन मानवांना भेडसावणाऱ्या नैतिक आणि आध्यात्मिक आव्हानांना समजून घेण्यासाठी एक आकर्षक चौकट देऊ शकतो. या दृष्टिकोनातून अनेक महत्त्वाच्या अनुभूती येतात:

वाईट ही लढण्याची शक्ती नाही, तर भरून काढायची पोकळी आहे: वाईटाला एक अंधकारमय शक्ती म्हणून पाहण्याऐवजी ज्याचा नाश केला पाहिजे किंवा ज्याच्या विरोधात लढले पाहिजे, आइन्स्टाईनचे वाक्य असे सूचित करते की वाईट म्हणजे चांगुलपणाचा अभाव. जर आपण जगात अधिक प्रकाश, चांगुलपणा आणि प्रेम आणण्यावर लक्ष केंद्रित केले तर वाईट नैसर्गिकरित्या नाहीसे होईल, जसे प्रकाश प्रवेश केल्यावर अंधार नाहीसा होतो.

मानवी एजन्सीची भूमिका: जर वाईट म्हणजे देवाची अनुपस्थिती असेल, तर याचा अर्थ असा आहे की चांगुलपणा, दया आणि नीतिमत्तेने पोकळी भरण्यात मानवांची महत्त्वपूर्ण भूमिका आहे. मानव, दैवी चांगुलपणाशी स्वतःला जुळवून घेण्याचा निर्णय घेऊन, जगात वाईट कमी करण्यास मदत करू शकतात. प्रेम, समज आणि न्याय पसरवण्यासाठी व्यक्ती आणि समुदायांच्या कृती वाईटावर मात करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-१८.०२.२०२५-मंगळवार.
=======================================================