दिन-विशेष-लेख-१८ फेब्रुवारी, १९३० - ग्रह प्लूटोचा शोध-

[Atul Kaviraje]

18TH FEBRUARY, 1930 - DISCOVERY OF THE PLANET PLUTO-

१८ फेब्रुवारी, १९३० - ग्रह प्लूटोचा शोध-

American astronomer Clyde Tombaugh discovered the planet Pluto while working at the Lowell Observatory in Arizona.

१८ फेब्रुवारी, १९३० - ग्रह प्लूटोचा शोध-

अमेरिकेचे खगोलशास्त्रज्ञ क्लाइड टॉम्बॉ यांनी अ‍ॅरिझोनातील लोवेल वेधशाळेत काम करत असताना ग्रह प्लूटोचा शोध लावला.

१८ फेब्रुवारी, १९३० - ग्रह प्लूटोचा शोध

परिचय: १८ फेब्रुवारी १९३० रोजी, अमेरिकेच्या खगोलशास्त्रज्ञ क्लाइड टॉम्बॉ यांनी अ‍ॅरिझोनातील लोवेल वेधशाळेमध्ये काम करत असताना ग्रह प्लूटोचा शोध लावला. या शोधाने खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरला. प्लूटोचा शोध ग्रहाच्या पिढीचे अंतिम सीमा निश्चित करणारा एक चमत्कारीक क्षण ठरला.

आधारभूत संदर्भ:

१. क्लाइड टॉम्बॉ यांचा शोध:
क्लाइड टॉम्बॉ यांनी १९२९ मध्ये लॉवेल वेधशाळेत काम करत असताना, वेधशाळेच्या संचालक विल्यम हर्शेल लॉवेल यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्लूटो ग्रहाचा शोध घेतला. त्यांनी एक विशेष मॅथोड वापरून प्लूटोच्या कक्षेत असलेल्या हलचलचा अभ्यास केला आणि त्याला शोधून काढले. यामुळे प्लूटो ग्रहाची ओळख झाली, ज्याला पूर्वी "नवीन ग्रह" म्हणून संदर्भित केले गेले.

२. प्लूटोचे वर्णन:
प्लूटो सुरुवातीला एक ग्रह म्हणून ओळखला गेला, परंतु नंतर २००६ मध्ये आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्र संघाने त्यास "ड्वार्फ प्लॅनेट" म्हणून वर्गीकृत केले. प्लूटो सूर्याभोवती २४६ वर्षांची कक्षा पार करतो आणि ते अतिशय थंड, दुर्गम आणि जास्त दूर असलेले ग्रह आहे.

महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना:

१. ग्रह प्लूटोचा शोध:
क्लाइड टॉम्बॉ यांचा १८ फेब्रुवारी १९३० रोजी प्लूटो ग्रहाचा शोध एक मोठा खगोलशास्त्रीय यश मानले जात आहे. त्यांनी दूरदर्शनाचा वापर करून जेव्हा चित्रे घेतली, तेव्हा त्या चित्रात एक हलणारी वस्तू दिसली, ज्यावरून ते प्लूटो ग्रहाच्या अस्तित्वाचे संकेत होते. त्यांनी त्या चित्रांचा अभ्यास करून या ग्रहाची ओळख केली.

२. प्लूटो आणि त्याचे स्थान:
प्लूटो सूर्याच्या अत्यंत दूरच्या कक्षेत स्थित आहे, आणि त्याची कक्षा इतर ग्रहांपेक्षा अधिक अंडाकृती आहे. प्लूटोला "अंतिम ग्रह" किंवा "नवीन ग्रह" असे संबोधले जाते, कारण तो संपूर्ण सौरमालेच्या कक्षेतील अन्य ग्रहांपेक्षा अत्यंत दूर आहे.

मुख्य मुद्दे:

१. प्लूटोचा वर्गीकरण बदल:
२००६ मध्ये, आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्र संघाने प्लूटोला ड्वार्फ प्लॅनेट म्हणून वर्गीकृत केले. यामुळे, पद्धतशीरपणे प्लूटोचे ग्रहांच्या यादीतून वगळले गेले आणि त्याच्या स्थानावर एक वाद उभा राहिला. काही खगोलशास्त्रज्ञ आणि प्रेक्षकांनी प्लूटोच्या ग्रहाचे स्थान कायम ठेवण्याचा आग्रह धरला आहे.

२. प्लूटोची कक्षा:
प्लूटोच्या कक्षेत असलेल्या विविध ग्रहांच्या तुलनेत अत्यंत अव्यवस्थित आणि संकुचित आहे. याच्या कक्षेचा आकार पृथ्वीच्या कक्षेच्या तुलनेत अधिक लांब आहे, जो प्लूटोला सूर्यापासून अधिक दूर ठेवतो.

विश्लेषण:
प्लूटोच्या शोधामुळे सौरमालेच्या संरचनेवर एक नवा दृष्टिकोन खुला झाला. टॉम्बॉ यांच्या शोधाने खगोलशास्त्रात एक मोठा वळण दिला. याआधीच शास्त्रज्ञांनी याची कल्पनाही केली होती, पण त्याचा प्रत्यक्ष शोध घेणारे टॉम्बॉ हे पहिले व्यक्ती ठरले. त्या काळात, या शोधाने सौरमालेच्या बाह्य कक्षेत एक नवीन ग्रह असल्याचा समज निर्माण केला. प्लूटोचा शोध त्याच कालावधीत एक मोठे यश आणि उत्कंठा निर्माण करणारा क्षण होता.

निष्कर्ष:
१८ फेब्रुवारी १९३० हा दिवस खगोलशास्त्राच्या इतिहासात एक सुवर्ण क्षण ठरला, कारण त्यादिवशी क्लाइड टॉम्बॉ यांनी प्लूटो ग्रहचा शोध लावला. प्लूटोने सौरमालेच्या बाह्य सीमेला नवीन रूप दिले आणि त्याचा शोध ग्रहाच्या बाहेर जाऊन असलेल्या कक्षेच्या नवीन संभावनांचा विस्तार झाला. आज देखील, प्लूटोच्या शोधाला खगोलशास्त्र आणि अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण माइलस्टोन मानले जाते.

संदर्भ:
"The Discovery of Pluto." NASA History
"Pluto: The Dwarf Planet." Astronomy Magazine

चित्रे / प्रतीक / इमोजी:
🪐 (ग्रह)
🔭 (दुरदर्शन)
🌌 (आकाशगंगा)

समारोप:
१८ फेब्रुवारी १९३० रोजी प्लूटोच्या शोधाने खगोलशास्त्राच्या एका नवीन युगाची सुरूवात केली. त्याच्या शोधामुळे ग्रहांच्या समजावयाच्या सीमांचा विस्तार झाला, आणि त्या वेळेपासून प्लूटोचा खगोलशास्त्रातील महत्त्व अधिक स्पष्ट झाला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.02.2025-मंगळवार.
===========================================