दिन-विशेष-लेख-24 FEBRUARY, 1903 – CUBA GRANTS THE UNITED STATES A LEASE ON -

[Atul Kaviraje]

1903 – CUBA GRANTS THE UNITED STATES A LEASE ON GUANTÁNAMO BAY-

१९०३ – क्यूबा अमेरिकेला ग्वांटानामो बेचे पट्टेवर देतात-

Cuba granted the United States a lease on Guantánamo Bay for a naval base, which continues to be a point of tension.

क्यूबाने संयुक्त राज्यांना ग्वांटानामो बेमध्ये एक नौसैनिक तळ स्थापन करण्यासाठी पट्टा दिला, जो आजही तणावाचा मुद्दा आहे.

24 FEBRUARY, 1903 – CUBA GRANTS THE UNITED STATES A LEASE ON GUANTÁNAMO BAY-

१९०३ – क्यूबा अमेरिकेला ग्वांटानामो बेचे पट्टेवर देतात

परिचय (Introduction):
२४ फेब्रुवारी १९०३ रोजी क्यूबाने अमेरिकेला ग्वांटानामो बेचे पट्टेवर देण्याचा निर्णय घेतला. हे पट्टे अमेरिकेच्या नौसैनिक तळ स्थापनेसाठी दिले गेले आणि हा परिसर आजही अमेरिकेच्या नियंत्रणात आहे. ग्वांटानामो बे अमेरिकेच्या इतिहासातील एक संवेदनशील स्थान बनले आहे, कारण याच्या आसपासचे वाद आणि त्याचे राजकीय आणि कूटनीतिक महत्त्व आजही ताजे आहे.

इतिहासातील महत्त्व (Historical Significance):
क्यूबा सरकारने अमेरिकेला ग्वांटानामो बेचे पट्टेवर देण्याचा निर्णय त्यावेळच्या "प्लॅट अमेंडमेंट" (Platt Amendment) अंतर्गत घेतला, ज्यामुळे अमेरिकेला क्यूबात एक नौसैनिक तळ स्थापन करण्याची परवानगी मिळाली. हे क्यूबा आणि अमेरिकेतील संबंधांच्या एका महत्त्वाच्या वळणावर होते, कारण याने क्यूबाच्या सार्वभौमत्वावरही काही सीमा आणल्या.

मुख्य मुद्दे (Key Points):

ग्वांटानामो बेचे महत्त्व (Importance of Guantánamo Bay):
ग्वांटानामो बे ही एक सामरिक दृष्ट्या महत्त्वाची जागा आहे, कारण ती अमेरिकेच्या कारवायांसाठी एक प्रमुख नौसैनिक तळ आहे. अमेरिकेने या ठिकाणी तळ निर्माण केल्यामुळे, क्यूबा आणि अमेरिकेतील संबंध तणावपूर्ण बनले, विशेषतः क्यूबाच्या १९५९ च्या क्रांतीनंतर.

प्लॅट अमेंडमेंट (Platt Amendment):
क्यूबा स्वतंत्र झाल्यावर, १९०१ मध्ये क्यूबाला एका संपूर्ण सुधारणेचे स्वरूप स्वीकारावे लागले, ज्यामध्ये प्लॅट अमेंडमेंट समाविष्ट होते. यामुळे क्यूबाच्या आंतरराष्ट्रीय धोरणांवर अमेरिकेचा प्रभाव वाढला, आणि ग्वांटानामो बेमध्ये अमेरिकेला तळ स्थापन करण्याचा अधिकार देण्यात आला.

तणावाचे स्रोत (Source of Tension):
ग्वांटानामो बेच्या पट्ट्यामुळे क्यूबा आणि अमेरिकेच्या संबंधांमध्ये दीर्घकालीन तणाव निर्माण झाला. क्यूबा सरकारने या पट्ट्याला परत मिळवण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले, परंतु अमेरिकेने या अधिकाराला पक्के धरून ठेवले. हे स्थळ आजही अमेरिकेच्या क्यूबा विरोधी धोरणांचा प्रतीक बनले आहे.

ग्वांटानामो बेचा समकालीन संदर्भ (Contemporary Relevance of Guantánamo Bay):
ग्वांटानामो बे आजही अमेरिका आणि क्यूबा यांच्यातील तणावाचे एक प्रमुख मुद्दा आहे. विशेषत: ९/११ नंतर, अमेरिकेने ग्वांटानामो बेमध्ये एक तुरुंग स्थापन केला, जो "वॉर ऑन टेरर" च्या अंतर्गत ठेवला गेला. यामुळे या परिसराचे महत्त्व आणखी वाढले आहे, आणि या ठिकाणी अटक केलेल्या लोकांविषयीच्या विवादांनी अनेक राजकीय आणि मानवाधिकार चर्चांना जन्म दिला आहे.

उदाहरण (Example):
एक उदाहरण म्हणजे २००२ मध्ये ग्वांटानामो बे तुरुंगाची स्थापना केली गेली, जिथे अनेक आरोपींना अटक करून ठेवले गेले. हे एक कूटनीतिक आणि मानवाधिकाराच्या दृष्टीने विवादित क्षेत्र बनले आहे. क्यूबाच्या सरकारने या कारवाईला विरोध केला, परंतु अमेरिकेने या अड्ड्याचा वापर शहाणपणाने केला, ज्यामुळे क्यूबा आणि अमेरिका यांच्यातील संबंध अधिक तणावपूर्ण झाले.

विश्लेषण (Analysis):
ग्वांटानामो बेच्या पट्ट्यामुळे अमेरिकेच्या सामरिक आणि कूटनीतिक प्रभावाची जडणघडण झाली. क्यूबाच्या सार्वभौमत्वावर याचा कसा प्रभाव पडला आणि यामुळे क्यूबा आणि अमेरिकेच्या दरम्यान निर्माण झालेले तणाव किती गडद झाले, हे महत्त्वाचे आहे. तसेच, अमेरिकेच्या कूटनीतिक धोरणांची भूमिका आणि जागतिक सुरक्षा संदर्भातील महत्त्वाची चर्चा यावर विचार करणे आवश्यक आहे.

निष्कर्ष (Conclusion):
ग्वांटानामो बेच्या पट्ट्यामुळे अमेरिकेला एक सामरिक फायदेशीर ठिकाण मिळाले, परंतु त्याचबरोबर हा ठिकाण क्यूबा आणि अमेरिकेच्या संबंधांमध्ये कायमचा तणावाचा मुद्दा बनला. या घटनेने या दोन्ही देशांच्या कूटनीतीला प्रभावित केले आणि याचे राजकीय व मानवाधिकारावरचे परिणाम आजही चर्चा आणि वादांचे कारण आहेत.

संदर्भ (References):
Guantánamo Bay and U.S.-Cuba Relations
Platt Amendment
History of Guantánamo Bay as a U.S. Naval Base
Political and Human Rights Issues Surrounding Guantánamo Bay

चित्र आणि प्रतीक (Pictures and Symbols):
🇨🇺⚓️🇺🇸

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.02.2025-सोमवार.
===========================================