तंत्रज्ञान आणि शिक्षणाचे भविष्य-1

[Atul Kaviraje]

तंत्रज्ञान आणि शिक्षणाचे भविष्य-

परिचय:

तंत्रज्ञान आणि शिक्षण यांच्यातील संबंध दिवसेंदिवस वाढत आहे. शिक्षण क्षेत्रात तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे विद्यार्थ्यांची शिकण्याची पद्धतच सुधारली नाही तर एकूणच शैक्षणिक व्यवस्थेला एक नवीन आयामही मिळाला आहे. आजच्या काळात तंत्रज्ञानाशिवाय शिक्षणाची कल्पना करणे कठीण झाले आहे. विद्यार्थ्यांसाठी सुलभता, संधी आणि नवोपक्रमाचे हे एक शक्तिशाली माध्यम बनले आहे. तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण अधिक समावेशक, परस्परसंवादी आणि वैयक्तिकृत झाले आहे, ज्यामुळे शिक्षणाची पातळी आणि गुणवत्ता दोन्हीही वाढली आहे.

तंत्रज्ञान आणि शिक्षण यांच्यातील संबंध:

डिजिटल शिक्षणाचा प्रसार:
तंत्रज्ञानामुळे डिजिटल शिक्षण शक्य झाले आहे. स्मार्ट क्लासरूम, ऑनलाइन क्लासेस आणि शैक्षणिक अॅप्समुळे विद्यार्थ्यांना कुठूनही, कधीही शिक्षण घेण्याची संधी मिळाली आहे. आता विद्यार्थी वेळ आणि स्थळाच्या बंधनांपासून मुक्त होऊन त्यांचे शिक्षण अधिक प्रभावीपणे घेऊ शकतात. उदाहरणार्थ, MOOCs (मॅसिव्ह ओपन ऑनलाइन कोर्सेस) सारख्या प्लॅटफॉर्मने शिक्षणाला एक नवीन दृष्टिकोन दिला आहे, जिथे विद्यार्थी त्यांच्या गतीने अभ्यास करू शकतात.

परस्परसंवादी शिक्षण:
तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण अधिक परस्परसंवादी बनले आहे. स्मार्ट बोर्ड, ई-पुस्तके, शैक्षणिक व्हिडिओ आणि ऑडिओ टूल्समुळे विद्यार्थ्यांना विषय अधिक आकर्षक पद्धतीने समजण्यास मदत झाली आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांची समज वाढते आणि त्यांना सक्रियपणे शिकण्यास प्रेरित केले जाते. उदाहरणार्थ, QR कोड वापरल्याने विद्यार्थी आणि शिक्षक दोघांनाही अभ्यास साहित्य उपलब्ध होते.

कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि शिक्षण:
आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस (एआय) हे शिक्षण क्षेत्रात एक नवीन क्रांतिकारी पाऊल असल्याचे सिद्ध होत आहे. एआय-आधारित शिक्षण साधने विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे मूल्यांकन करतात, त्यांना वैयक्तिकृत मार्गदर्शन प्रदान करतात आणि त्यांच्या कमकुवतपणावर मात करण्यास मदत करतात. उदाहरणार्थ, एआय ट्यूटर विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासादरम्यानच्या वैयक्तिक समस्यांवर उपाय सुचवतात.

आभासी वास्तव आणि संवर्धित वास्तव:
व्हर्च्युअल रिअॅलिटी (VR) आणि ऑगमेंटेड रिअॅलिटी (AR) द्वारे विद्यार्थ्यांना वास्तविक जीवनातील अनुभव प्रदान केले जाऊ शकतात. व्हीआरमुळे विद्यार्थ्यांना ऐतिहासिक घटना, जटिल वैज्ञानिक प्रक्रिया आणि विविध जागतिक महत्त्वाच्या खुणा अनुभवणे शक्य झाले आहे. विद्यार्थी एआर द्वारे वास्तविक जगात अभ्यासक्रमाचे दृश्यमान करून त्यातील तत्त्वे सहजपणे समजून घेऊ शकतात.

शिक्षणात तंत्रज्ञानाचे फायदे:

सुलभता आणि सुलभता:
तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण सर्वांना उपलब्ध झाले आहे. आता विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शिक्षणासाठी महागड्या संस्थांचा अवलंब करावा लागणार नाही. इंटरनेटच्या माध्यमातून ते कुठूनही, कधीही अभ्यास करू शकतात.

मोफत आणि सानुकूल करण्यायोग्य शिक्षण:
तंत्रज्ञानामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या गतीने शिकण्याची संधी मिळाली आहे. आता विद्यार्थी त्यांच्या गरजेनुसार त्यांच्या अभ्यासाची गती समायोजित करू शकतात आणि त्यांना समजून घ्यायच्या असलेल्या विषयावर खोलवर लक्ष केंद्रित करू शकतात.

मूल्यांकन आणि अभिप्राय प्रणाली सुधारणे:
तंत्रज्ञानामुळे मूल्यांकन प्रक्रिया जलद आणि अधिक प्रभावी झाली आहे. आता ऑनलाइन चाचण्या आणि स्वयंचलित मूल्यांकनांद्वारे, विद्यार्थी त्यांच्या कामगिरीचे त्वरित मूल्यांकन करू शकतात आणि शिक्षक देखील त्वरित अभिप्राय देऊ शकतात.

तंत्रज्ञान आणि शिक्षणाच्या भविष्यातील संभावना:

स्मार्ट क्लासरूम आणि क्लाउड कॉम्प्युटिंग:
भविष्यात स्मार्ट क्लासरूम आणि क्लाउड कॉम्प्युटिंगचा वापर वाढेल. विद्यार्थ्यांना क्लाउड प्लॅटफॉर्मद्वारे अंतर्गत आणि बाह्य शैक्षणिक संसाधनांमध्ये प्रवेश असेल. या तांत्रिक बदलामुळे विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास सुनिश्चित होईल.

ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान आणि शिक्षण:
भविष्यात, शिक्षण क्षेत्रातही ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वापर वाढेल. यामुळे विद्यार्थ्यांच्या प्रमाणपत्रांची आणि पदव्यांची पडताळणी सुरक्षित आणि पारदर्शक पद्धतीने करता येईल. शिवाय, हे तंत्रज्ञान शिक्षण डेटा सुरक्षित ठेवण्यास मदत करेल.

वैयक्तिकृत शिक्षण:
शिक्षणात वैयक्तिकृत शिक्षणात तंत्रज्ञानाची भूमिका महत्त्वाची असेल. एआय आणि इतर शिक्षण साधने विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या पद्धती समजून घेतील आणि त्यानुसार अभ्यासक्रमात बदल करतील.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.02.2025-मंगळवार.
===========================================