भारतातील प्रमुख नद्या - कविता-

[Atul Kaviraje]

भारतातील प्रमुख नद्या -  कविता-

भारतातील नद्या जीवनाचा आधार आहेत,
यांच्यातूनच जीवन विकसित होते, हेच जीवनाचे वसंत ऋतू आहेत.
गंगा, यमुना, सरस्वती, नर्मदा आणि कावेरी,
या नद्यांशिवाय, पृथ्वीवरील ही सफर अपूर्ण आहे.

अर्थ:
पहिल्या टप्प्यात भारतातील प्रमुख नद्यांचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे. या नद्या केवळ पाणीच देत नाहीत तर जीवनाचा आधार देखील बनतात. गंगा, यमुना, सरस्वती, नर्मदा, कावेरी ही नावे तिच्या जीवनदायी असण्याचे प्रतिबिंब आहेत.

गंगा मातेच्या काठा, सद्गुणाची गंगा वाहू द्या,
धार्मिक दृष्टिकोनातून, ही नदी प्रत्येकाच्या हृदयाला शांती देते.
यमुनेच्या कुशीत कृष्णाची लीला,
ही अशी जागा आहे जिथे आनंदाच्या लाटा उसळतात.

अर्थ:
दुसऱ्या टप्प्यात गंगा आणि यमुनेचे धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व स्पष्ट केले आहे. गंगा ही पुण्य नदी मानली जाते, तर यमुना ही कृष्णाच्या लीलाचे स्थान आहे, जिथे आनंद आणि प्रेमाचा प्रतिध्वनी आहे.

नर्मदेच्या काठावर स्थायिक झालेले खरे संत,
ही नदी जीवनात आनंद आणि शांती आणते.
कावेरीचा पवित्र प्रवाह सत्याशी जोडलेला आहे,
प्रत्येकाला त्याचा आशीर्वाद मिळतो, तो भारतीयतेचा प्रतिध्वनी करतो.

अर्थ:
तिसऱ्या टप्प्यात, नर्मदा आणि कावेरी नद्यांचे धार्मिक आणि सांस्कृतिक योगदान स्पष्ट केले आहे. संत नर्मदा नदीच्या काठावर ध्यान करतात, तर कावेरीचे पाणी भारतीय जीवनाचे प्रतीक आहे.

या नद्यांचे संवर्धन करणे हे आपले कर्तव्य आहे.
आपल्याला निसर्ग वाचवायचा आहे, हा प्रत्येक भारतीयाचा संकल्प आहे.
नद्या जीवनाचा आधार आहेत, त्यांना वाचवणे हे आपले काम आहे,
भारतातील या नद्यांचा हा जीवनदायी मंत्र बनू द्या, त्यांचे मूल्य वाढवा.

अर्थ:
शेवटच्या टप्प्यात असे म्हटले आहे की आपण या नद्यांचे संवर्धन केले पाहिजे. नद्या जीवनाचा आधार आहेत आणि त्यांचे जतन करणे ही आपली जबाबदारी आहे, जेणेकरून भावी पिढ्यांनाही त्यांचे आशीर्वाद मिळू शकतील.

कवितेचा सारांश:

पहिला टप्पा: भारतातील प्रमुख नद्यांचे महत्त्व आणि त्यांचे जीवनदायी स्वरूप स्पष्ट केले आहे.
दुसरा टप्पा: गंगा आणि यमुनेचे धार्मिक आणि सांस्कृतिक वैभव अधोरेखित करण्यात आले आहे.
तिसरी पायरी: नर्मदा आणि कावेरी नद्यांचे सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व स्पष्ट केले आहे.
पायरी ४: या नद्यांचे संवर्धन करणे ही आपली जबाबदारी आहे आणि आपण या दिशेने पावले उचलली पाहिजेत.

निष्कर्ष:
भारतातील नद्या केवळ पाणी पुरवतातच असे नाही तर त्यांचे सांस्कृतिक, धार्मिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व देखील आहे. या नद्यांचे संवर्धन करून आपण भारतीयत्वाची प्रतिष्ठा वाढवू शकतो आणि येणाऱ्या पिढ्यांसाठी स्वच्छ आणि समृद्ध भविष्य सुनिश्चित करू शकतो.

नद्यांचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी आणि त्यांचे जतन करण्यासाठी सर्वांना शुभेच्छा!

--अतुल परब
--दिनांक-१३.०३.२०२५-गुरुवार.
===========================================