मनोरंजन उद्योगाची वाढ- मनोरंजन उद्योगाचा विकास-1

[Atul Kaviraje]

मनोरंजन उद्योगाची वाढ-

मनोरंजन उद्योगाचा विकास-

मनोरंजन उद्योग हा समाजातील प्रत्येक घटकाशी संबंधित क्षेत्र आहे आणि त्याच्या वाढीचा लोकांच्या जीवनशैलीवर परिणाम झाला आहे. गेल्या काही दशकांमध्ये भारतीय मनोरंजन उद्योगाने प्रचंड प्रगती केली आहे आणि आता ते केवळ भारतातच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही एक महत्त्वपूर्ण उपस्थिती बनले आहे. चित्रपट, टेलिव्हिजन, संगीत, डिजिटल मीडिया, रंगभूमी, क्रीडा इत्यादींशी संबंधित विविध घटकांनी केवळ मनोरंजनाची संकल्पनाच बदलली नाही तर त्याला एक नवीन आयाम देखील दिला आहे.

मनोरंजन उद्योगाचा इतिहास आणि विकास
भारतात मनोरंजन उद्योगाची सुरुवात प्राचीन काळापासून झाली आहे. भारतात प्राचीन काळापासून नृत्य, संगीत, नाटक आणि चित्रकला यांच्या माध्यमातून मनोरंजनाचे आयोजन केले जात असे. पण सिनेमा आणि टेलिव्हिजनच्या उदयापासून या उद्योगाने एक नवीन वळण घेतले आहे. बॉलीवूड म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या भारतीय चित्रपट उद्योगाने त्याच्या असंख्य शैली आणि भाषांमध्ये चित्रपट निर्मिती करून जागतिक स्तरावर ओळख मिळवली आहे.

चित्रपट उद्योग: भारतीय चित्रपट उद्योगाची सुरुवात १९१३ मध्ये दादासाहेब फाळके यांनी बनवलेल्या राजा हरिश्चंद्र चित्रपटाने झाली. त्यानंतर, भारतीय चित्रपट उद्योगाने अनेक दशके प्रगती केली. १९५० आणि ६० च्या दशकात हिंदी चित्रपटसृष्टीचा "सुवर्णकाळ" होता. त्या काळातील मुघल-ए-आझम आणि श्री ४२० सारख्या चित्रपटांनी भारतीय चित्रपटसृष्टीला एका नवीन उंचीवर नेले.

दूरदर्शन: भारतात १९८० च्या दशकात रंगीत दूरदर्शनची सुरुवात झाली आणि त्याचा मनोरंजन उद्योगावर खोलवर परिणाम झाला. रामायण आणि महाभारत सारख्या दूरदर्शन मालिकांनी प्रत्येक घरात आपले स्थान निर्माण केले. यानंतर, रिअॅलिटी शो, कॉमेडी शो आणि डेली सोप्स सारख्या कार्यक्रमांनी टेलिव्हिजनचे स्वरूप बदलले.

डिजिटल मीडिया: अलिकडच्या काळात, नेटफ्लिक्स, अमेझॉन प्राइम, डिस्ने हॉटस्टार आणि यूट्यूब सारख्या डिजिटल प्लॅटफॉर्मनी मनोरंजन उद्योगाच्या वाढीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. पारंपारिक चित्रपटगृहे आणि टेलिव्हिजन चॅनेल्सची जागा नवीन डिजिटल प्लॅटफॉर्म घेत असल्याने लोक आता त्यांचे आवडते चित्रपट आणि कार्यक्रम कुठेही, कधीही पाहू शकतात.

मनोरंजन उद्योगाचे प्रभाव
मनोरंजन उद्योगाचा समाजावर खोलवर परिणाम झाला आहे. याचा लोकांच्या मानसिक, शारीरिक आणि सामाजिक जीवनावर परिणाम होतो.

संस्कृती आणि समाजावर परिणाम: मनोरंजन उद्योगाने संस्कृतीचा प्रसार आणि बळकटीकरण करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. चित्रपट आणि टेलिव्हिजन कार्यक्रम विविध सामाजिक, सांस्कृतिक आणि धार्मिक श्रद्धा सादर करतात, ज्यामुळे लोकांना एकमेकांना अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत होते.

आर्थिक परिणाम: मनोरंजन उद्योग हा भारतीय अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. चित्रपट उद्योगाने बॉलिवूड तसेच लहान शहरांमध्ये रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या आहेत. चित्रपट निर्मिती, सेट डिझाईन, अभिनय, दिग्दर्शन आणि इतर संबंधित क्षेत्रात लाखो रोजगाराच्या संधी निर्माण झाल्या आहेत.

जागतिक मनोरंजन: भारतीय चित्रपट उद्योगाने आता आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपली ओळख निर्माण केली आहे. शाहरुख खान, अमिताभ बच्चन, प्रियांका चोप्रा आणि दीपिका पदुकोण यांसारख्या बॉलिवूड स्टार्सनी परदेशातही आपली छाप पाडली आहे. भारतीय चित्रपट आता जागतिक प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचत आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.04.2025-शुक्रवार.
===========================================