दिन-विशेष-लेख-संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रमाची स्थापना - 1972-

[Atul Kaviraje]

THE FORMATION OF THE UNITED NATIONS ENVIRONMENTAL PROGRAM (1972)-

1972 मध्ये संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रमाची स्थापना झाली.

संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रमाची स्थापना - 1972-

परिचय:
संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम (UNEP) ही एक महत्त्वपूर्ण संस्था आहे जी पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी जागतिक पातळीवर कार्य करते. UNEP ची स्थापना 1972 मध्ये झाली आणि तिचा मुख्य उद्देश्य पर्यावरणीय समस्यांवर जागरूकता निर्माण करणे, त्वरित उपाययोजना करणे आणि पृथ्वीवरील पर्यावरणीय समृद्धीची राखण करणे आहे. या संस्थेची स्थापना संयुक्त राष्ट्र महासभेने केली होती, ज्यामुळे याने जागतिक पर्यावरण संरक्षणाच्या दृष्टीकोनातून महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली.

महत्वपूर्ण ऐतिहासिक घटनेचे वर्णन:
UNEP ची स्थापना 1972 मध्ये स्वीडनच्या स्टॉकहोम शहरात झालेल्या संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण सभेच्या दरम्यान झाली. या परिषदेत पर्यावरणीय मुद्द्यांवर चर्चा झाली आणि त्यानंतर UNEP ची स्थापना करण्याचे ठरवले गेले. या कार्यक्रमाच्या स्थापनाने पर्यावरणीय संरक्षणासाठी जागतिक पातळीवर एक महत्त्वपूर्ण संस्थेची स्थापना केली. UNEP ने पर्यावरणीय संकटांच्या विश्लेषणासाठी आणि त्यावर उपाययोजना करण्यासाठी विविध देशांमध्ये काम सुरू केले. या कार्यक्रमामुळे पर्यावरणीय समस्यांचा जागरूकता वाढवण्यासाठी आणि त्यावर प्रभावी उपाय योजण्यासाठी एक मजबूत आंतरराष्ट्रीय मंच मिळाला.

मुख्य मुद्दे:

UNEP ची स्थापना:

1972 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने UNEP ची स्थापना केली. स्वीडनमध्ये झालेल्या स्टॉकहोम परिषदेत याबाबत ठराव पारित करण्यात आला.

UNEP चे मुख्यालय नैरोबी, केनिया येथे स्थित आहे. हे संस्थेचे मुख्य कार्य म्हणजे पर्यावरणीय समस्यांवर जागतिक उपाययोजना करणे.

UNEP चे उद्दिष्ट:

UNEP चे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी जागतिक जागरूकता वाढवणे.

हे संस्थेचे कार्य मुख्यत: पर्यावरणीय संकटांचा अभ्यास करणे, शाश्वत विकासाला प्रोत्साहन देणे आणि पर्यावरणीय धोरणांचे सल्ले देणे आहे.

याशिवाय, UNEP ही पर्यावरणीय समस्यांवरील संशोधन आणि उपाययोजना करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

पर्यावरणीय समस्यांचे निराकरण:

UNEP ने ग्लोबल वॉर्मिंग, जलवायु बदल, जंगलतोड, जलप्रदूषण, वायू प्रदूषण आणि जैवविविधतेच्या संरक्षणासाठी जागतिक स्तरावर उपाययोजना केली.

उदाहरणार्थ, UNEP ने "आंतरराष्ट्रीय ओझोन परतावा प्रोटोकॉल" मध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली, जो ओझोन परताव्याच्या संरक्षणासाठी लागू करण्यात आला.

महत्त्वाचे कार्यक्रम आणि अभियान:

UNEP ने "विश्व पर्यावरण दिन" (5 जून) सुरू केला, जो जगभरात पर्यावरण संरक्षणाचे महत्त्व दर्शवतो.

UNEP च्या "क्लीनर प्रोडक्शन" कार्यक्रमाने औद्योगिक उत्पादनांमध्ये पर्यावरणीय दृषटिकोनातून सुधारणा केली.

तसेच, "ग्रीन इकोनॉमी" च्या माध्यमातून शाश्वत विकासासाठी आर्थिक धोरणे आणि उपाययोजना अवलंबण्यात आली.

UNEP चे वैश्विक कार्य:

UNEP ने अनेक जागतिक समोर येणाऱ्या समस्यांवर एकत्रित उपाय योजण्यासाठी विविध देशांशी सहकार्य केले.

यामुळे पर्यावरणाच्या समस्यांवर एक जागतिक चळवळ उभी झाली, ज्याने जागतिक पातळीवर पर्यावरणीय धोरणांचे महत्त्व वाढवले.

विश्लेषण:
UNEP च्या स्थापनेमुळे पर्यावरणीय मुद्द्यांवर जागतिक पातळीवर प्रगल्भ चर्चा सुरू झाली. विविध देशांनी UNEP च्या माध्यमातून पर्यावरणीय समस्या आणि उपाययोजना यावर एकत्रितपणे काम सुरू केले. UNEP ने पर्यावरणीय संकटांच्या निवारणासाठी एक सशक्त मंच तयार केला, ज्यामुळे प्रत्येक देशाने पर्यावरणीय दृषटिकोनातून सकारात्मक पावले उचलली. या संस्थेचे कार्य केवळ एक आंतरराष्ट्रीय संस्था म्हणून नाही, तर ते एक जागतिक समन्वयात्मक यंत्रणा म्हणून कार्य करते.

संकेत, चिन्हे, आणि इमोजी:

🌍🌱 (पृथ्वी आणि पर्यावरणीय संरक्षण)

🌿💧 (पाणी आणि वन संरक्षण)

🌞♻️ (सूर्यप्रकाश आणि पुनर्वापर)

🌎🤝 (जागतिक सहकार्य)

💚🌿 (शाश्वत विकास)

लघु कविता:

"पृथ्वीचं संरक्षण, सर्वांचा कर्तव्य झाला,
संयुक्त राष्ट्राचा कार्यक्रम, पर्यावरणाशी जुळला.
चला, पुढे जाऊ, सहेतुक राहुया,
योजना करा, पृथ्वी वाचवूया!"

निष्कर्ष आणि समारोप:
संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम (UNEP) च्या स्थापनेने पर्यावरणीय समस्यांवर जागतिक पातळीवर एक सशक्त उपाययोजना सुरू केली. UNEP ने जागतिक पातळीवर अनेक प्रभावी कार्यक्रम सुरू केले आणि पर्यावरणाचे संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी जागरूकता वाढवली. या संस्थेच्या माध्यमातून पर्यावरणीय संकटांचा सामना करणारे देश एकत्र आले आहेत आणि आपले पर्यावरण सुरक्षित ठेवण्यासाठी कठोर पावले उचलली आहेत. UNEP ची स्थापना एक ऐतिहासिक क्षण आहे जो पर्यावरणाच्या संरक्षणाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

🌍🌿💚

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.04.2025-सोमवार.
===========================================