दिन-विशेष-लेख-१४ एप्रिल - जोनास साल्क यांनी पोलिओ लस विकसित केली (१९५३)-

[Atul Kaviraje]

THE FIRST POLIO VACCINE WAS DEVELOPED BY JONAS SALK (1953)-

१९५३ मध्ये जोनास साल्क यांनी पहिले पोलिओ लस विकसित केली.

१४ एप्रिल - जोनास साल्क यांनी पोलिओ लस विकसित केली (१९५३)-

परिचय:
१९५३ मध्ये अमेरिकन डॉक्टर आणि लस संशोधक जोनास साल्क यांनी पोलिओ या जीवघेण्या आजारावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी जगाला एक महत्त्वपूर्ण शोध दिला - पोलिओ लस. पोलिओ हा एक प्रकारचा विषाणूजन्य रोग आहे, जो मुख्यतः लहान मुलांना जास्त प्रभावित करतो. पोलिओमुळे शरीराचे स्नायू लवचिकतेसाठी आवश्यक नसलेले स्नायू अक्षमता होतात, आणि काही वेळा शरीरातील स्नायू लकवा होऊन एकदम मरण आढळू शकते. जोनास साल्क यांच्या या लस शोधाने पोलिओचा प्रकोप कमी केला आणि त्यामुळे लाखो जीव वाचवले.

इतिहासिक संदर्भ:
पोलिओ, जो 'पोलियोमायेलाइटिस' म्हणून ओळखला जातो, हा एक अतिशय भयंकर संसर्गजन्य रोग होता. १९५० च्या दशकात, पोलिओ रोगाची महामारी जगभरात पसरण्याचा धोका मोठा होता. पोलिओमुळे असंख्य लहान मुलांचे जीवन धोक्यात होते आणि लाखो लोकांनी या आजाराने प्रभावित होऊन अपंगत्व स्वीकारले होते. यावर उपाय शोधण्यासाठी जगभरातील वैज्ञानिक आणि डॉक्टर्स काम करत होते.

जोनास साल्क यांनी १९५२ मध्ये पोलिओ लस चाचणी सुरू केली आणि १९५३ मध्ये पोलिओसाठी पहिली प्रभावी लस विकसित केली. त्यांच्या या शोधाने एक नवीन युग सुरू केले, ज्यामुळे पोलिओवर नियंत्रण ठेवणे शक्य झाले.

मुख्य मुद्दे:

पोलिओ लस आणि त्याचा प्रभाव: पोलिओ लस ही एक अशा प्रकारची लस होती जी पोलिओ विषाणूच्या नकलांची आणि त्याच्या परिणामांना नष्ट करण्यासाठी तयार केली गेली. या लसीच्या वापराने लाखो लोक वाचले आणि पोलिओच्या प्रकोपाची गती थांबवली.

जोनास साल्कचा समर्पण: जोनास साल्क यांनी या लसीच्या विकासासाठी बरेच वर्षे कठोर परिश्रम केले. त्यांच्या या संशोधनात शंभर ते अधिक वैज्ञानिक आणि डॉक्टर्स सहकार्य करत होते. पोलिओ लस तयार होण्याच्या प्रक्रियेत त्यांनी अनेक आव्हानांचा सामना केला, परंतु त्यांचं समर्पण व कष्ट वाया गेले नाहीत.

पोलिओ लसच्या चाचणी आणि प्रयोग: १९५२ मध्ये पोलिओ लस परीक्षणाची सुरूवात झाली. प्रयोगाचे पहिले टप्पे अत्यंत चांगले होते आणि १९५५ मध्ये, पब्लिकच्या वापरासाठी पोलिओ लस मिळवली. यात, दोन प्रकारच्या लसींनी पोलिओच्या फैलावावर विजय मिळवला.

पोलिओचा प्रकोप आणि प्रतिबंध: पोलिओचे प्रमाण मोठ्या प्रमाणात कमी झाले आणि जोनास साल्कच्या संशोधनामुळे पोलिओ प्रकोपावर नियंत्रण मिळवता आले. १९६० च्या दशकात, पोलिओवरील उपचार आणि प्रतिबंधात्मक उपायांच्या मदतीने पोलिओची संख्या मोठ्या प्रमाणात कमी झाली.

संपूर्ण माहिती:

पोलिओ या संसर्गजन्य रोगामुळे सर्वप्रथम १८८० च्या दशकात जीवित हानी व अपंगत्व झालं, पण १९४०-५० च्या दशकात हे रोग अतिशय व्यापक झाला. पोलिओला प्रतिबंधक लस असण्याची आवश्यकता होती. अशा स्थितीत, जोनास साल्क या संशोधकाने अनेक वर्षांतील कष्ट आणि संघर्षांनंतर १९५३ मध्ये पोलिओच्या लसीचा शोध लावला.

१९५२ मध्ये जोनास साल्क यांनी पोलिओ लस तयार केली, जी जीवाणूंच्या उपजिविका क्रियांचे थांबवून शरीराला संसर्गापासून वाचवते. १९५५ मध्ये पोलिओ लस त्याच्या मोठ्या प्रमाणात वापरासाठी उपलब्ध झाली आणि त्याचा प्रभाव खूप चांगला दिसून आला.

त्यांच्या या लसीच्या संशोधनामुळे पोलिओचा प्रकोप कमी झाला, आणि त्याच्या वापरामुळे लाखो जीव वाचले. पोलिओच्या लसीच्या वापरामुळे पोलिओच्या इन्फेक्शनची संख्या जगभरात किमान ९०% कमी झाली आणि ह्यामुळे जगभरातील लोकसंख्येचे आरोग्य सुधारले.

कविता:

"पोलिओची लस"

जीवन सजे चंद्रप्रकाशात, दृष्टीस आवडते निरंतर,
परंतु पोलिओने घेतले अनेकांचा जीव, खूप दुःख जणू अंतर. 🦠❌
तरी येतो एक आशेचा किरण, साल्काच्या शोधाने दिलं आयुष्य,
पोलिओच्या लसीने उजळली दुनिया, आणि थांबला या दुष्ट रोगाचा व्रुष्टी. 💉🌍

समाजासाठी शौर्य आणि विजय, लस बनवली अस्तित्वाचा ध्वज,
साल्कचे योगदान होईल निरंतर, मानवतेचे ऋण, तेच जीवनाची रचना. 👨�🔬💪
आपले लक्ष ठेवून एक साक्षात्कार, पोलिओला झाला एक जबरदस्त वार,
पोलिओचा प्रकोप झाला थांबवला, मानवतेला दाखवला मार्ग सही. 🌟💖

निष्कर्ष:
जोनास साल्क यांनी पोलिओ लस विकसित केली ही एक ऐतिहासिक आणि अत्यंत महत्त्वाची घटना होती. त्यांच्या या लसीच्या शोधाने पोलिओवर नियंत्रण मिळवणे शक्य झाले आणि लाखो जीव वाचले. पोलिओ लसीचा वापर सुरवातीच्या काळात कमी झाला, पण त्याने सामाजिक आरोग्य सुधारले. हा शोध मानवी समाजासाठी एक मोठा योगदान ठरला आणि जोनास साल्क यांच्या समर्पणामुळे आजही लाखो लोकांचे जीवन सुरक्षित आहे.

संदर्भ:

घटना: पोलिओ लसचा शोध

वर्ष: १९५३

वैज्ञानिक: जोनास साल्क

महत्त्व: पोलिओचा प्रकोप कमी झाला, लाखो लोकांचे जीवन वाचले

सिम्बॉल्स, इमोजी आणि पिक्चर्स:

💉 पोलिओ लस

🦠 पोलिओ विषाणू

🌍 मानवी आरोग्य

👨�🔬 जोनास साल्क

🌟 सामाजिक आरोग्य सुधारणा

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.04.2025-सोमवार.
===========================================