दिन-विशेष-लेख-पहिला पृथ्वी दिवस साजरा केला (१९७०)-

[Atul Kaviraje]

THE FIRST EARTH DAY CELEBRATED (1970)-

पहिला पृथ्वी दिवस साजरा केला (१९७०)-

April 23, 1970, saw the first celebration of Earth Day, raising awareness about environmental issues such as pollution and conservation.

🌍 पहिला पृथ्वी दिवस साजरा केला (२३ एप्रिल १९७०) – मराठी साहित्यातील अभ्यासपूर्ण लेख

🏞� परिचय:
२३ एप्रिल १९७० रोजी जगभरातील पर्यावरणप्रेमींनी पहिला पृथ्वी दिवस (Earth Day) साजरा केला. ही घटना पर्यावरण संरक्षणाच्या दृष्टीने एक ऐतिहासिक वळण ठरली. औद्योगिकीकरण, वनीकरणाची तोड, प्रदूषण, हवामान बदल यामुळे पृथ्वीच्या आरोग्यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झालं होतं. त्यामुळे जनजागृतीसाठी हा दिवस साजरा करण्यात आला.

📜 इतिहास आणि संदर्भ:
पृथ्वी दिवसाची संकल्पना गेलॉर्ड नेल्सन या अमेरिकन सिनेटरने मांडली.

त्यावेळी अमेरिकेतील नद्यांमध्ये तेलगळ होणे, प्रदूषणाची वाढती पातळी, प्राण्यांच्या जातींचा ऱ्हास या गोष्टींमुळे पर्यावरणाची गंभीर अवस्था झाली होती.

विद्यार्थ्यांनी, शिक्षकांनी, पर्यावरण कार्यकर्त्यांनी आणि सामान्य नागरिकांनी मोठ्या प्रमाणावर सहभाग घेतला.

📌 मुख्य मुद्दे:

🌿 पर्यावरणीय जनजागृती – लोकांमध्ये प्रदूषण, वृक्षतोड आणि नैसर्गिक संसाधनांच्या वापरासंबंधी सजगता वाढवली.

🏭 औद्योगिक धोरणांवर प्रश्न – कारखान्यांमधून होणाऱ्या प्रदूषणाकडे सरकारचे लक्ष वेधले गेले.

🌍 जागतिक स्तरावरील एकजूट – ही चळवळ फक्त अमेरिकेतच नव्हे तर पुढे जगभर पसरली.

📚 शिक्षण व उपक्रम – शाळा, कॉलेज, संस्था यांनी प्रकल्प, झाडे लावणे, स्वच्छता मोहिमा राबवण्यास सुरुवात केली.

🔍 विश्लेषण:
सामाजिक व पर्यावरणीय परिणाम:
पृथ्वी दिवसामुळे अनेक देशांनी पर्यावरण संरक्षणासाठी कायदे बनवले.

EPA (Environmental Protection Agency) ची स्थापना झाली.

पर्यावरणशास्त्र हा शैक्षणिक अभ्यासक्रम ठरला.

प्रत्येक वर्षी २२ एप्रिलला Earth Day साजरा केला जातो, मात्र काही देशांत तो २३ एप्रिललाही मानला जातो.

✍️ मराठी कविता:

"पृथ्वीचे मन"

🌱
झाडांचे गाणे, वाऱ्याची शपथ,
पृथ्वीच्या काळजात, वेदनेची कहाणी सतत।
जपूया निसर्ग, हीच विनंती,
कसली ती प्रगती, जर मातीच नसेल शुद्ध?

🌊
नद्यांचे पाणी, डोळ्यांतले पाणी,
प्रदूषणाने गालबोट, हरवली ती सगळी गाणी।
हवा झाली घाण, श्वास थांबतो,
निसर्गाचा राग, आता नको वाटू।

🌳
वृक्ष लावूया, प्रेम वाढवूया,
पिढ्यांसाठी हिरवी दुनिया उभी करूया।
पृथ्वीला दिला जाईल श्वास नवा,
हीच खरी सेवा, हीच माया।

🌏
एक दिवस पुरेसा नाही,
जगण्यासाठी ही चिंता थांबवायची नाही।
दररोज एक पाऊल, निसर्गासाठी,
तरच साजरी होईल पृथ्वी दिवसाची शपथ खरी।

🖼� चित्र व चिन्हे:

🌍 पृथ्वीचा निळा-हिरवा प्रतिकात्मक बिंब

🌳 वृक्षारोपणाचे चित्र

🧹 स्वच्छता अभियान

📢 पर्यावरण बचावाचे फलक

🧭 निष्कर्ष:
पृथ्वी दिवसाची स्थापना ही केवळ एक सण नाही, तर ती भविष्यासाठीचा इशारा आहे. हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की आपली पृथ्वी ही केवळ आपली मालमत्ता नाही, तर ती आगामी पिढ्यांची जबाबदारी आहे. आपण प्रत्येकाने पर्यावरण रक्षणासाठी जबाबदारी घेतली, तर पृथ्वी दिवस खऱ्या अर्थाने साजरा होईल.

📚 संदर्भ:
Earth Day History – earthday.org

Wikipedia - Earth Day

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.04.2025-बुधवार.
===========================================