संत सेना महाराज-2

[Atul Kaviraje]

                             "संत चरित्र"
                             ------------

       संत सेना महाराज-

३. चित्तशुद्धी करा। न देई दुजियासी थारा॥
🔸 पदार्थ:
चित्तशुद्धी – अंतःकरणाची शुद्धता

दुजियासी – दुसऱ्या गोष्टींना

थारा – निवास, जागा

🔹 भावार्थ:
चित्त शुद्ध केल्याशिवाय परमेश्वर आपल्यात स्थान घेत नाही. मनात द्वेष, लोभ, मोह असेल तर देव आपल्यात राहणारच नाही.

🔍 विवेचन:
देव हे शुद्ध प्रेमाचं, सात्विकतेचं रूप आहे. अशुद्ध मन म्हणजे गढूळ पाणी – तिथे देवाचं प्रतिबिंब उमटत नाही. त्यामुळे सतत आत्मपरीक्षण, संयम, साधना केली पाहिजे.

🪔 उदाहरण:
एका शांत डबक्यात आकाश उमटतं – त्याप्रमाणे शांत चित्तातच भगवंताचं प्रतिबिंब उमटतं.

४. हेचि शस्त्र निर्वाणीचे। सेना म्हणे धरा साचे॥
🔸 पदार्थ:
शस्त्र – साधन

निर्वाणीचे – मोक्षप्राप्तीसाठी

साचे – योग्य मार्ग, नियम

🔹 भावार्थ:
संत सेना म्हणतात की चित्तशुद्धी, दंभाचा त्याग आणि पंढरीनाथाची शरणागती – हेच अंतिम सत्यप्राप्तीचे शस्त्र आहे.

🔍 विवेचन:
मोक्षासाठी कोणतेही रहस्य नसते. साधेपणा, नम्रता, भक्तिभाव आणि आत्मनिवेदन – हीच खरी साधना आहे. संत परंपरा ही 'आत्मोन्नतीसाठी साधेपणाचं बळ' शिकवते.

🪔 उदाहरण:
जसे संत नामदेव विठोबासमोर अगदी मुलासारखे बोलायचे, तसेच साधेपणाने आपणही भगवंताशी नाते जोडावं.

🌸 समारोप:
या अभंगातून संत सेना महाराज आपल्याला अत्यंत साध्या पण खोल तत्त्वज्ञानात सांगतात की –

अहंकार आणि दंभ त्यागा

अंतःकरण शुद्ध ठेवा

पंढरीनाथाच्या चरणी शरण जा

आणि हाच साधेपणाचा मार्ग म्हणजे निर्वाणाचं शस्त्र आहे.

✅ निष्कर्ष:
या अभंगाचा सारांश इतकाच –

"सत्याला लागा, दंभाला नाही।
मन शुद्ध ठेवा, ईश्वर मिळतोच पाही!"

पवित्र अंतःकरणाने विठ्ठलाची भक्ती करणे, हेच अंतिम शस्त्र आहे. सेनाजींनी उपदेश करताना काही पौराणिक दाखले दिले आहेत. ईश्वर प्राप्तीसाठी जप, तप, लौघाटन काही कामाचे नाही, अनेकदा खूप श्रम घेऊन प्रवास केला असता तो प्रवास वाया जातो. त्या प्रवासाचे धन रानात चोरांकडून लुटले जावे, तसे आहे. जसे विभांडक, शृंगी यासारखे अनेक ऋषीमुनी अरण्यात जाऊन तपश्चर्येला बसले, पण रंभा नामक अप्सरेकडून ते नागवले गेले आणि त्यांचा तपोभंग झाला. त्यांना देव तर भेटला नाहीच, तुम्ही स्वतः त्याचे वाटेकरी असता, पण तपश्चर्या निष्फळ ठरली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.04.2025-रविवार.
===========================================