संत सेना महाराज-

[Atul Kaviraje]

                             "संत चरित्र"
                             ------------

       संत सेना महाराज-

समाजाला उद्देशून सेनाजी म्हणतात, 'तुमच्या आयुष्यात तुम्ही आंधळेपणाने धनदौलती मागे लागता. बायका, मुले, भाऊ यांचा पाप-पुण्याच्या वाटणीत काही संबंध नसतो. म्हणून लौकिक जीवनात विठ्ठलाशिवाय तुम्हाला कोणी वाली नाही. माणून सेनाजी सर्वांना विचारतात,

     "धन कोणा कामा आले। पण विचारून भरले॥

     ऐसे सकल जाणती। कळोनिया आंधळे होती॥"

संत सेना महाराज यांचा अभंग –

"धन कोणा कामा आले। पण विचारून भरले॥
ऐसे सकल जाणती। कळोनिया आंधळे होती॥"

🔹 अर्थ (सरळ भाषेत):
"धन कुणाच्या काही उपयोगी आलं नाही, पण लोक विचारांनीच भरून गेले (म्हणजे अहंकार, गर्व, मतांचा भपका).
सगळेच हे जाणतात, पण तरीही त्याच अज्ञानातच राहतात, जणू काही जाणूनही आंधळे झाले आहेत."

🔹 प्रत्येक कडव्याचा सविस्तर अर्थ आणि भावार्थ:

1️⃣ "धन कोणा कामा आले"
येथे 'धन' म्हणजे केवळ आर्थिक संपत्ती नव्हे, तर मान, प्रतिष्ठा, सत्ताही यामध्ये धरली आहे.

संत म्हणतात, हे धन शेवटी कुणाच्या उपयोगी आलं का? मृत्यूनंतर ते कुणासोबत जात नाही.

माणसाने इतकं संचित केलं तरी, ते मनाला शांती देत नाही.

म्हणून संत विचारतात — हे सगळं धन, संपत्ती, ऐश्वर्य शेवटी कोणाच्या उपयोगी आलं?

👉 उदाहरण:
राजे, श्रीमंत व्यापारी, किंवा सत्ता असलेले लोक — ते कितीही श्रीमंत असले तरी शेवटी मृत्यूसमोर तेही हतबल ठरतात.

2️⃣ "पण विचारून भरले"
लोकांनी ज्ञान, विचार, ग्रंथ, तत्वज्ञान यांचा अभ्यास केला, पण फक्त बोलण्यात.

त्यांचं वागणं आणि आचार यामध्ये त्या विचारांचं प्रतिबिंब दिसत नाही.

केवळ 'बोलणं' आणि 'विचार मांडणं' या पातळीवर त्यांचं ज्ञान मर्यादित आहे.

👉 उदाहरण:
कोणी मोठे तत्वज्ञान सांगतात, परंतु त्यांचे व्यक्तिगत जीवन अहंकार, स्पर्धा, लोभ याने भरलेले असते.

3️⃣ "असे सकल जाणती"
सर्वच माणसं हे सत्य जाणतात की, संपत्ती आणि बाह्य गोष्टींना शाश्वत मूल्य नाही.

त्यांनी ग्रंथ, उपदेश, अनुभव यातून हे ऐकलं/जाणलं आहे.

4️⃣ "कळोनिया आंधळे होती"
परंतु हे सत्य समजूनही त्यांनी त्यानुसार वागणं टाळलं.

'कळूनही आंधळे' म्हणजे 'जाणूनही अज्ञानात वावरणारे'.

ज्ञान असूनही ज्याचं जीवन बदलत नाही, तो खऱ्या अर्थाने अंध आहे — असा इशारा संत देतात.

🔹 समारोप / निष्कर्ष:

संत सेना महाराज आपल्याला सांगतात की केवळ विचार, संपत्ती, किंवा तात्त्विक ज्ञान याने काही होत नाही.
जर माणसाने त्याचे आचार, जीवनशैली आणि अंतःकरण बदलले नाही, तर ते सगळं व्यर्थ आहे.
ज्ञानाची खरी परीक्षा ही वर्तनातून होते — आणि अशा आचरणातूनच ईश्वरप्राप्ती होते.

🔹 उपदेश / आजच्या काळात त्याची उपयुक्तता:
सोशल मीडियावर तत्वज्ञान पसरवणं, पण खाजगी आयुष्यात द्वेष पसरवणं – ही त्याची स्पष्ट उदाहरणं आहेत.

केवळ 'विचारां'ने नाही, तर कृतीनेच आपली खरी उंची ठरते.

हा आध्यात्मातील वैश्विक विचार अतिशय स्पष्टपणे मांडून सेनाजी तुम्हा- जोम्हांचे डोळे खडखडीत उघडवितात. लौकिक जीवनातील, प्रपंचातील धनसंपदा, नाती-गोती काहीच कामात राहात नाही. प्रपंच सुख हे क्षणैक आहे. परमात्मसुख मात्र शाश्वत आहे. हे वरील अभंगातून अधोरेखित करतात.

सेनाजी सांगतात, संतसंगती व नामचिंतन हीच हा भवसिंधू पार करण्याची महत्त्वाची साधने आहेत. मनाला ईश्वर चिंतनाची गोडी लावणे, विठ्ठलाला सतत चित्तात धरून राहावे. तरच पापाचे डोंगर सहज नाहीसे होतील, स्वतःला मिळालेला सुखाचा मार्ग इतरांना सांगा.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.04.2025-सोमवार.
===========================================