रशियाचे झार अलेक्झांडर दुसरे यांचे निधन – १८८१-

[Atul Kaviraje]

THE DEATH OF TSAR ALEXANDER II OF RUSSIA – 1881-

रशियाचे झार अलेक्झांडर दुसरे यांचे निधन – १८८१-

On May 6, 1881, Tsar Alexander II of Russia was assassinated by revolutionaries. His death marked the end of an era of reforms, and it led to more repressive measures under his successor.
६ मे १८८१ रोजी रशियाचे झार अलेक्झांडर दुसरे यांची क्रांतिकारकांनी हत्या केली. त्यांचे निधन सुधारणांच्या युगाचा समारोप होते आणि त्यांच्या उत्तराधिकारीच्या काळात अधिक दडपशाहीच्या उपायांचा प्रारंभ झाला.

✍️ निबंध : रशियाचे झार अलेक्झांडर दुसरे यांचे निधन – १८८१
(The Assassination of Tsar Alexander II of Russia – 1881)

🔰 परिचय (Introduction):
"🗡� सुधारणा करणारा राजा, पण क्रांतीच्या आगीत होरपळलेला."
१८व्या व १९व्या शतकाच्या दरम्यान रशिया एका मोठ्या सामाजिक व राजकीय संक्रमणातून जात होता. या काळात रशियाचे झार अलेक्झांडर दुसरे (Alexander II) हे सत्तेवर होते. त्यांनी अनेक सुधारणा केल्या, विशेषतः १८६१ मध्ये गुलामगिरी (serfdom) समाप्त करण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला. परंतु, त्यांच्या सुधारक धोरणांमुळे रशियात एकीकडे आशा निर्माण झाली, तर दुसरीकडे काही लोक असंतुष्ट झाले व त्यांनी क्रांतिकारी मार्ग अवलंबला. अखेर ६ मे १८८१ रोजी झार अलेक्झांडर दुसऱ्यांची हत्या करण्यात आली.

🏛� इतिहास व पार्श्वभूमी (Historical Background):
झार अलेक्झांडर दुसरे यांनी १८५५ साली आपल्या वडिलांनंतर गादीवर बसले.

Crimean War मध्ये रशियाच्या पराभवामुळे त्यांना सुधारणा करण्याची जाणीव झाली.

१८६१ मध्ये त्यांनी गुलामगिरी रद्द केली, ज्यामुळे लाखो शेतकऱ्यांना स्वातंत्र्य मिळाले.

याशिवाय त्यांनी शिक्षण, कायदा, स्थानिक स्वराज्य (Zemstvo), लष्करी सेवा या क्षेत्रातही सुधारणा केल्या.

परंतु, त्यांच्या सुधारणा पुरेशा नसल्यामुळे अनेक लोक नाराज राहिले.

क्रांतिकारी गट 'नारोदनया वोल्या (Narodnaya Volya)' सक्रिय झाला.

🔥 मुख्य घटना – हत्या (Main Incident – Assassination):
📅 ६ मार्च १८८१ (जुलियन दिनदर्शिकेनुसार) — (ग्रेगोरियन दिनदर्शिकेनुसार १३ मार्च)

झार अलेक्झांडर दुसरे त्यांच्या गाडीतून जात असताना सेंट पीटर्सबर्गमध्ये बॉम्ब हल्ला करण्यात आला.

पहिला बॉम्ब चुकीचा पडला, पण झार उतरून जखमी सैनिकाला पाहायला गेले.

त्याचवेळी दुसरा बॉम्ब झारच्या जवळच टाकण्यात आला व त्यांनी तिथेच जीव गमावला. 💣🩸

📌 मुख्य मुद्दे व विश्लेषण (Key Points & Analysis):

🔹 मुद्दा   🔍 विश्लेषण
सुधारक झार   अलेक्झांडर दुसरे हे रशियात सर्वात महत्त्वाचे सुधारक झार मानले जातात.
गुलामगिरीचा अंत   ही सुधारणा आर्थिकदृष्ट्या आणि सामाजिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण होती, पण जमीन मालकीचा प्रश्न कायम राहिला.
क्रांतिकारक असंतोष   सुधारणा अपुरी वाटल्यामुळे तरुण क्रांतिकारकांनी अधिक कठोर उपायांची मागणी केली.
दडपशाहीचा प्रारंभ   त्यांच्या मृत्यूनंतर आलेल्या झार अलेक्झांडर तिसऱ्याने सर्व सुधारणा थांबवून कट्टर दडपशाही आणली.
📚 उदाहरणे व संदर्भ (Marathi Udaharan Sahit):
उदाहरण: जसे भारतात इंग्रजांनी काही सुधारणा जरी केल्या (जसे - विधवा पुनर्विवाह कायदा), तरी लोकांचा असंतोष वाढत गेला आणि क्रांतीची गरज वाटली; तसेच रशियातही अलेक्झांडरच्या सुधारणा अपुऱ्या वाटल्या.

संदर्भ:

A.N. Wilson - The Victorians

Orlando Figes - A People's Tragedy: The Russian Revolution

🖼� प्रतीक आणि चिन्हे (Symbols & Emojis):
👑 झार = रशियाचा सर्वोच्च सत्ताधारी

🔓 गुलामगिरीचा अंत = सामाजिक मुक्तता

💣 क्रांती = स्फोटक परिवर्तन

⚖️ सुधारणा = न्याय व स्वातंत्र्याचा मार्ग

🔒 दडपशाही = मोकळेपणाचा अंत

📌 निष्कर्ष (Conclusion):
झार अलेक्झांडर दुसऱ्यांचे जीवन हे विवेक, सुधारणा आणि उदारमतवादाचे प्रतीक होते, पण त्यांच्या धोरणातील अपूर्णता आणि जनतेचा वाढता असंतोष त्यांच्या अंताचे कारण ठरले. त्यांची हत्या म्हणजे रशियात एका सुधारक युगाचा त्रासदायक अंत होता, ज्याने रशियाला आणखी एका दडपशाहीकडे नेले.

✅ समारोप (Summary):
अलेक्झांडर दुसरे हे इतिहासात एक आशावादी आणि परिवर्तनशील नेता होते. त्यांच्या कार्यामुळे रशियामध्ये आधुनिकतेकडे वाटचाल सुरू झाली, पण ही वाटचाल धोकादायक होती. त्यांचे निधन हे केवळ एका व्यक्तीचे मृत्यू नव्हते, तर ते सुधारणांच्या मर्यादा आणि क्रांतीच्या उग्र रूपाचे ज्वलंत उदाहरण ठरले.

✒️ "लोकशाही व सुधारणांचा मार्ग जरी कठीण असला, तरी दडपशाहीचे पर्याय अधिक हिंसक व विध्वंसक ठरतात."

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.05.2025-मंगळवार.
===========================================