🗓️ दिनांक: २३ जून १७६१ विषय: पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन –

[Atul Kaviraje]

DEATH OF PESHWA BALAJI BAJI RAO (1761)-

पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन (१७६१)-

On June 23, 1761, Peshwa Balaji Baji Rao, also known as Nana Saheb, died in Pune. He was a prominent figure in the Maratha Empire and played a significant role in its administration.

🗓� दिनांक: २३ जून १७६१
विषय: पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन – मराठा साम्राज्याचा एक महत्त्वाचा टप्पा

📝 निबंध / लेख – पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन (२३ जून १७६१)

🧭 परिचय (Introduction):
पेशवा बाळाजी बाजीराव हे मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील एक अत्यंत महत्त्वाची व्यक्ती होती. त्यांना 'नाना साहेब' म्हणूनही ओळखले जाते. २३ जून १७६१ रोजी त्यांचे पुण्यात निधन झाले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्याने मोठे प्रशासनिक व लष्करी यश मिळवले. त्यांच्या निधनानंतर मराठा साम्राज्याच्या राजकारणात मोठे बदल झाले.

🎯 मुख्य मुद्दे (Key Points):
👑 पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचा परिचय

🏰 मराठा साम्राज्यातील त्यांचा प्रशासनिक व लष्करी कार्य

⚔️ १७६१ मध्ये होणाऱ्या पराभवाचे कारण आणि त्याचा प्रभाव

📜 निधनानंतर मराठा साम्राज्याचा राजकीय व सामरिक इतिहास

🕉� मराठा इतिहासातील त्यांची महत्त्वाची भूमिका

📖 मराठी उदाहरणे आणि संदर्भ

📌 निष्कर्ष आणि समारोप

👑 पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचा परिचय:
बाळाजी बाजीराव हे पेशवा बाजीराव प्रथम यांचे पुत्र होते.

ते मराठा साम्राज्याचे तिसरे पेशवा होते आणि त्यांना मराठा साम्राज्याचा विस्तार करायचा होता.

त्यांना नाना साहेब म्हणून प्रचंड लोकप्रियता मिळाली.

त्यांनी प्रशासनात सुधारणा करून राज्यातील स्थैर्य आणले.

🏰 मराठा साम्राज्यातील प्रशासन व लष्करी कार्य:
बाळाजी बाजीराव यांनी लष्करी सामर्थ्य वाढवले व विविध भागांमध्ये आपली सत्ता प्रस्थापित केली.

त्यांनी अफगाणिस्तानपर्यंत आपल्या प्रभावाचा विस्तार केला.

त्यांनी छत्रपती शकाजी महाराजांच्या वारशाला सन्मान देऊन राज्यसंघटनेत महत्वाची भूमिका बजावली.

⚔️ १७६१ मध्ये होणाऱ्या पराभवाचे कारण आणि प्रभाव:
१४ जून १७६१ रोजी पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचा सेनापती आणि सहायकांच्या नेतृत्वाखालील मराठा सैन्य पराभूत झाले.

या लढाईत मराठा सैन्याला भयंकर तोटा झाला.

२३ जून १७६१ रोजी पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे पुण्यात निधन झाले, ते या लढाईच्या मानसिक आणि शारीरिक आघातामुळे झाले, असे मानले जाते.

यामुळे मराठा साम्राज्याच्या सामरिक आणि राजकीय स्थितीत मोठा बदल झाला.

📜 निधनानंतर मराठा साम्राज्याचा इतिहास:
पेशवा बाळाजी बाजीराव यांच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या पुत्रांनी नेतृत्व घेतले.

मराठा साम्राज्यातील एकता भंगास न जाता टिकवण्याचा प्रयत्न झाला.

पुढील काळात ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीशी संघर्ष अधिक तीव्र झाला.

🕉� मराठा इतिहासातील महत्त्व:
बाळाजी बाजीराव हे पेशवा म्हणून मराठा साम्राज्याचा विस्तार आणि संघटनाची गुरुकिल्ली होते.

त्यांच्या नेतृत्वाने मराठा साम्राज्याला एक विशाल आणि संघटित साम्राज्य बनवले.

मराठा इतिहासात त्यांचा आदर व्यक्त करण्यासाठी त्यांना विशेष स्थान दिले जाते.

📖 मराठी उदाहरणे आणि संदर्भ:
"पेशवा बाळाजी बाजीरावांचा इतिहास म्हणजे मराठा साम्राज्याचा सुवर्णकाळ."

"नाना साहेबांच्या नेतृत्वाने मराठा सैन्याने अनेक विजय संपादन केले."

"पानिपतच्या लढाईनंतर त्यांचा निधन हा मराठ्यांच्या इतिहासाचा एक दुःखद अध्याय आहे."

📌 निष्कर्ष (Conclusion):
पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन हे मराठा साम्राज्यासाठी व भारतीय इतिहासासाठी एक मोठा टप्पा ठरला. त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्याने मोठा विस्तार केला, परंतु पानिपतच्या लढाईनंतर झालेल्या पराभवामुळे आणि त्यांच्या निधनामुळे मराठा साम्राज्याला मोठा धक्का बसला. त्यांच्या कार्यामुळे मराठा इतिहासात त्यांचे नाव सदैव अमर राहील.

🙏 समारोप (Summary):
पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचा इतिहासातील महत्त्वाचा वाटा आहे.
त्यांच्या नेतृत्वाने मराठा साम्राज्याने राष्ट्रीय आणि लष्करी स्तरावर मोठे यश मिळवले.
२३ जून १७६१ रोजी त्यांचे निधन हे एक दुःखद पण इतिहासाचा अपरिहार्य भाग आहे, ज्यामुळे मराठा साम्राज्याच्या पुढील वाटचालीवर प्रभाव पडला.

🎨 चित्रे, चिन्हे व इमोजी:
👑 पेशवा मुकुट

⚔️ तलवार आणि ढाल

🏰 छत्रपतींचे किल्ले

🕉� धर्म व संस्कृतीचे प्रतीक

🕯� शोकसांकेतिक मेणबत्ती

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.06.2025-सोमवार.
===========================================