२३ जून १७६१ – पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन-छत्रपतीच्या छायेतले शूरवीर-

[Atul Kaviraje]

DEATH OF PESHWA BALAJI BAJI RAO (1761)-

पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन (१७६१)-

On June 23, 1761, Peshwa Balaji Baji Rao, also known as Nana Saheb, died in Pune. He was a prominent figure in the Maratha Empire and played a significant role in its administration.

२३ जून १७६१ – पेशवा बाळाजी बाजीराव यांचे निधन
एक सुंदर, अर्थपूर्ण, सोपी, रसाळ, सुटसुटीत, यमकसहित ७ कडव्या, प्रत्येकी ४ ओळी, पदांसहित मराठी दीर्घ कविता. प्रत्येक पदाचा शब्दार्थ, भावना आणि भक्तिभाव समेटलेला.

🏹 पेशवा बाळाजी बाजीराव – छत्रपतीच्या छायेतले शूरवीर

कडवं १ – शौर्याचा सूर
पद १:
शूरवीर नाना, बाजीराव अभिमान, 🏹
(शूरवीर – धैर्यवान योद्धा, नाना – आदराने म्हणणं)
अर्थ: नाना बाजीराव हे शौर्याचे प्रतीक.

पद २:
मावळा मनाला भिडला त्यांचा गान, 🎶
(मावळा – मराठा सैनिक, गान – गाणी)
अर्थ: सैनिक त्यांच्या शौर्याची गाथा गायले.

पद ३:
राजसिंहासनाला सजली नवी छटा, 👑
(राजसिंहासन – राज्याचा सिंहासन)
अर्थ: त्यांच्या नेतृत्वाने राज्याला नवे तेज आले.

पद ४:
पेशव्याच्या कुशीत उगवली नवी आभा! ✨
(पेशवा – राज्याचा मुख्य मंत्र्याचा पद)
अर्थ: पेशव्यामुळे राजकारणात नवा प्रकाश उगवला.

कडवं २ – युद्धभूमीचा वीर
पद १:
पानिपतच्या रणभूमीवर लढला शूर, ⚔️
(पानिपत – युद्धभूमी, शूर – वीर)
अर्थ: पेशवाने पानिपतच्या युद्धात धैर्य दाखवले.

पद २:
धुमाकूळात झळकली मराठ्यांची भूर, 🔥
(धुमाकूळ – युद्धातील धूर, भूर – कडवी परिस्थिती)
अर्थ: युद्धात मराठ्यांनी धाक दाखविला.

पद ३:
दुश्मनाला घात दिला चालाकीने, 🎯
(दुश्मन, चालाकी)
अर्थ: त्यांनी शत्रूंना युक्तीने पराभूत केले.

पद ४:
शूरतेने ठसले इतिहासाच्या पानावर! 📜
(शूरता, इतिहास)
अर्थ: त्यांचे शौर्य इतिहासात अमर झाले.

कडवं ३ – दुःखद निधन
पद १:
पुण्याच्या भूमीत नाना झेपावला, 🏞�
(पुणे, झेपावला – मरण)
अर्थ: नाना बाजीराव यांचा पुण्यात मृत्यू झाला.

पद २:
साजरा झाला शोक संपूर्ण स्वराज्यात, 😔
(शोक, स्वराज्य)
अर्थ: संपूर्ण मराठा साम्राज्यात दुःखाचे वातावरण पसरले.

पद ३:
शिवरायांच्या छायेत एक योध्दा कमी, 🕉�
(शिवराय, योध्दा)
अर्थ: छत्रपती शिवाजींच्या कुटुंबात एक महान योद्धा हरवला.

पद ४:
दुःखाने भरले मातीतले अंगण! 🌿
(दुःख, मातीतले अंगण – घर, वतन)
अर्थ: त्यांच्या मृत्यूने मातीत व देशात शोककळा पसरली.

कडवं ४ – गाथा अमर ठेवावी
पद १:
नानाच्या धाडसाला श्रद्धा ठेवावी, 🙏
(धाडस, श्रद्धा)
अर्थ: त्यांच्या धैर्याला मानाचा थर मिळावा.

पद २:
शूरांची कथा साजरी व्हावी, 🔥
(शूर, कथा)
अर्थ: त्यांच्या शौर्यकथेचा सतत गौरव व्हावा.

पद ३:
युवतींनी घेतला त्यांचा संदेश, 🎓
(युवती, संदेश)
अर्थ: नव्या पिढीने त्यांच्या शौर्याचा वारसा सांभाळावा.

पद ४:
स्वराज्याचे स्वप्न होवो पुन्हा प्रकाश! 🕯�
(स्वराज्य, स्वप्न, प्रकाश)
अर्थ: त्यांच्या स्वप्नाला नव्या ज्वाला लावावी.

कडवं ५ – भक्तिभाव आणि स्मरण
पद १:
प्रणाम करतो त्या शूर मनाला, 🙇
(प्रणाम, शूर मन)
अर्थ: त्यांच्या शौर्याला मानाचा मुजरा.

पद २:
मावळ्यांच्या भक्तीने उजळला काळा, 💖
(मावळा, भक्ती, काळा)
अर्थ: सैनिकांच्या भक्तीमुळे त्यांचा गौरव वाढला.

पद ३:
नाना तुझा ध्यास राहो हृदयात, 💓
(ध्यास, हृदय)
अर्थ: तुमचा आदर्श कायम स्मरणात राहो.

पद ४:
मराठी मातीवर ठेवील तुझा ठसा! 🌾
(मराठी माती, ठसा)
अर्थ: मराठी भूमीवर तुमचा अमर ठसा राहील.

कडवं ६ – स्वराज्याचा संदेश
पद १:
स्वराज्याच्या स्वप्नाला देऊ नवा तेज, 🌞
(स्वराज्य, तेज)
अर्थ: स्वराज्याच्या स्वप्नाला नवे तेज देऊया.

पद २:
शूरतेच्या आगीतून फुलो विजयाचा मेज, 🏆
(शूरता, विजय)
अर्थ: धैर्याच्या आगीतून विजय येवो.

पद ३:
मराठ्यांच्या इतिहासाला करो उजळ, 📚
(इतिहास, उजळ)
अर्थ: मराठा इतिहासाला चमकदार बनवूया.

पद ४:
स्वातंत्र्याचा दीप उजळू द्या सदा! 🪔
(स्वातंत्र्य, दीप)
अर्थ: स्वातंत्र्याचा दीप नेहमी उजळत राहो.

कडवं ७ – श्रद्धांजली आणि प्रार्थना
पद १:
शौर्याला साद घालु या हात जोडून, 🙌
(शौर्य, हात जोडून)
अर्थ: शौर्याला आदरांजली वाहूया.

पद २:
नानाच्या स्मृती जपू आम्ही मनातून, 🧠
(स्मृती, मन)
अर्थ: त्यांना सदैव स्मरण ठेवूया.

पद ३:
आकाशात चमकू दे नाव तुझे, 🌟
(आकाश, नाव)
अर्थ: आकाशात त्यांचे नाव नेहमी चमकत राहो.

पद ४:
मराठ्यांच्या हृदयात ठसे नवे फुले! 🌸
(हृदय, फुले)
अर्थ: मराठी हृदयात नवे उत्साह फुलो.

कवितेचा सारांश:
पेशवा बाळाजी बाजीराव, नानासाहेब, मराठा साम्राज्याचा एक महान शूरवीर आणि प्रशासक होते. त्यांनी स्वराज्याला नवचैतन्य दिले. १७६१ मध्ये त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्याला मोठा विस्तार मिळाला. त्यांच्या शौर्याचा, कर्तृत्वाचा, आणि भक्तिभावाचा वारसा आजही जीवंत आहे. ही कविता त्यांना आदरांजली आणि स्मरण आहे.

चित्रे आणि इमोजी:
🏹⚔️👑🙏🌟🪔💖🌾🏆📜🌸

--अतुल परब
--दिनांक-23.06.2025-सोमवार.
===========================================