"शब्दांच्या बंदिवासात..." (२८ जून १९७५ – प्रेस सेंसरशिप लागू)-

[Atul Kaviraje]

PRESS CENSORSHIP IMPOSED DURING EMERGENCY (1975)-

आपत्काल दरम्यान प्रेस सेंसरशिप लागू केली (१९७५)-

On June 28, 1975, in response to anti-government demonstrations, India imposed the toughest press censorship since independence during the Emergency period declared by Prime Minister Indira Gandhi.

खाली २८ जून १९७५ रोजी आपत्कालीन कालखंडात भारतात लागू करण्यात आलेल्या प्रेस सेंसरशिप या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित एक दीर्घ, अर्थपूर्ण, रसाळ आणि यमकबद्ध मराठी कविता दिली आहे.

या कवितेत:

७ कडवी (प्रत्येकी ४ ओळी)

प्रत्येक ओळीचा सोपा मराठी अर्थ

विषयाशी सुसंगत चित्रचिन्हे व इमोजी 📰🔒✒️📵🗞�🕯�📢

एक संक्षिप्त अर्थ/विश्लेषण

📰 कविता: "शब्दांच्या बंदिवासात..."

(२८ जून १९७५ – प्रेस सेंसरशिप लागू)

✒️ कडवं १
शब्द होते आता शांत, जणू तोंडाला पडली बांध,
मुक्त अभिव्यक्तीवर फिरला गहिऱ्या रातींचा चांद।
जुन २८, काळोखात हरवली ती उजेडाची वाट,
प्रेसच्या पानांवर उतरली एक भयभीत बात।

🔹 अर्थ:
२८ जून १९७५ रोजी, प्रेसच्या स्वातंत्र्यावर मर्यादा घालण्यात आल्या. अभिव्यक्तीचं स्वातंत्र्य बंद केल्यासारखं वाटलं.

🔒 कडवं २
स्वातंत्र्याच्या पंखांना छाटलं गेलं,
जणू विचारांना कारागृहात टाकलं गेलं।
पत्रकार होता सत्याचा सेनानी,
आता तो बनला केवळ सरकारी कहानी।

🔹 अर्थ:
पत्रकार जे सत्य उघड करत होते, त्यांनाच मर्यादित करून सरकारच्या बाजूचीच कहाणी सांगावी लागली.

📵 कडवं ३
दैनंदिन बातम्या पूर्वी वाटत फुलपाखरं,
आता त्यात होती भीतीची झळकती पाखरं।
दबावाचं सावट, संपादकही थरथरले,
लोकशाहीचे कागद काळ्या शाईने भरले।

🔹 अर्थ:
पूर्वी जे वर्तमानपत्र आनंदाने वाचले जात, त्यात आता भीती आणि सरकारी नियंत्रण दिसू लागले.

🗞� कडवं ४
लेखक झुरले, साहित्य गुदमरलं,
स्वातंत्र्याचं गाणंही कुंद पडलं।
कलम, शाई, आणि कागद झुंजत राहिले,
मनातले शब्द ओठांपर्यंतच थांबले।

🔹 अर्थ:
लेखक, साहित्यिक आणि कवी यांची अभिव्यक्तीही मर्यादित झाली. विचार बाहेर बोलायची मुभा राहिली नाही.

🕯� कडवं ५
एखाद्या दिव्याच्या ज्योतीवर ठेवला झाकण,
तसं लोकशाहीचं स्वातंत्र्य गमावलं आपण।
गांधी, टिळक, आगरकर जे लढले,
त्यांच्या कष्टांवर काळसर पडदे चढले।

🔹 अर्थ:
देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी लढणाऱ्यांनी जे स्वातंत्र्य मिळवलं, तेच स्वातंत्र्य १९७५ मध्ये हिरावलं गेलं.

📢 कडवं ६
जागतिक पटलावर हास्याचा विषय,
"स्वतंत्र भारत" झाला संशयास्पद परिसंवाद।
पण ही अंधाराची रात्र सुद्धा ओसरली,
प्रेस पुन्हा बोलू लागला, अभिव्यक्तीने वाट चालली।

🔹 अर्थ:
जरी अंधःकार होता, तरी कालांतराने तो निघून गेला आणि पुन्हा एकदा मुक्त विचारांना वाव मिळाला।

🖤 कडवं ७
जून अठ्ठावीसची ती आठवण काळी,
स्वातंत्र्य म्हणजे केवळ घोष नाही, एक दिव्य लाली।
प्रेस म्हणजे लोकशाहीचा आरसा,
त्याच्यावर पडू नये कधीही बंदीचा धागा।

🔹 अर्थ:
२८ जून १९७५ आपल्याला आठवण करून देतो की प्रेसचे स्वातंत्र्य हे लोकशाहीसाठी अत्यावश्यक आहे आणि त्यावर कुठलीही बंदी अंधार घालते.

🔚 सारांश:
१९७५ मध्ये भारतात आपत्काल घोषित केला गेला आणि त्यासोबतच प्रेस सेंसरशिप लादली गेली. हा काळ प्रेसच्या इतिहासातील सर्वात कठीण टप्पा मानला जातो. या काळात पत्रकारांना अभिव्यक्तीचे स्वातंत्र्य नव्हते. ही कविता त्या आठवणीसाठी एक श्रद्धांजली आहे — आणि एक इशारा की इतिहास पुन्हा होऊ नये.

🖼� चित्रचिन्हे व इमोजी वापर:
📰 ✒️ 📵 🔒 🗞� 🕯� 📢 🖤

--अतुल परब
--दिनांक-28.06.2025-शनिवार.
===========================================