संत सेना महाराज-विटेवरी उभा। जैसा लावण्याचा गाभा-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

            संत सेना महाराज-

३. "समाधान चित्ता। डोळा श्रीमुख पाहता॥"

अर्थ: विठ्ठलाचे पवित्र मुख डोळे भरून पाहिल्यावर चित्ताला (मनाला) समाधान लाभते.

विवेचन: या कडव्यात दर्शनाच्या सामर्थ्याचे वर्णन आहे. केवळ डोळ्यांनी विठ्ठलाचे मुख पाहिल्याने मनाला असीम समाधान मिळते. हे समाधान भौतिक गोष्टींपासून मिळणाऱ्या तात्पुरत्या समाधानासारखे नाही, तर ते आत्मिक आणि चिरस्थायी आहे. 'श्रीमुख' हा शब्द केवळ चेहऱ्यासाठी नसून, तो ईश्वरी तेजाचे आणि कृपेचे प्रतीक आहे. भक्ताला विठ्ठलाचे दर्शन झाल्यावर, त्याच्या हृदयात आनंद आणि कृतज्ञतेचा भाव जागृत होतो. हे समाधान म्हणजे बाह्य जगातील कोणत्याही गोष्टीने न मिळणारी आंतरिक शांती. उदाहरणार्थ, अनेक वर्षांनी भेटलेल्या प्रिय व्यक्तीला पाहिल्यावर जसा आनंद होतो, त्याहून कितीतरी पटीने अधिक आनंद आणि समाधान भक्ताला त्याच्या आराध्य दैवताच्या दर्शनाने मिळते.

४. "बहुजन्मी केला त्याग। सेना देखे पांडुरंग ॥"

अर्थ: अनेक जन्मांपासून केलेल्या त्यागाचे (तपस्येचे, पुण्याईचे) फळ म्हणून संत सेना महाराजांना पांडुरंगाचे दर्शन झाले.

विवेचन: हे कडवे संत सेना महाराजांच्या पूर्वजन्मीच्या पुण्याई आणि तपस्येचे सूचक आहे. पांडुरंगाचे दर्शन हे सहजासहजी मिळत नाही, तर त्यासाठी अनेक जन्मांचे कष्ट, त्याग, भक्ती आणि तपस्या लागते, असे ते सांगतात. 'त्याग' म्हणजे केवळ भौतिक वस्त्यांचा त्याग नव्हे, तर तो आसक्तीचा, अहंकाराचा आणि वासनांचा त्याग आहे. अनेक जन्मांपासून केलेल्या साधना आणि पुण्याईमुळेच त्यांना या जन्मी पांडुरंगाचे साक्षात दर्शन घेण्याचा योग आला. हे कडवे संत-महात्मे ईश्वराच्या दर्शनासाठी किती कठोर परिश्रम घेतात आणि त्यांचे जीवन किती समर्पित असते, हे दर्शवते. उदाहरणार्थ, ज्याप्रमाणे एखाद्या विद्यार्थ्याला अनेक वर्षांच्या मेहनतीनंतरच यश मिळते, त्याचप्रमाणे ईश्वरी प्राप्तीसाठी अनेक जन्मांची साधना आणि निस्वार्थ भक्ती आवश्यक असते.

समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Summary)

हा अभंग संत सेना महाराजांच्या विठ्ठलभक्तीचा आणि त्यांच्या आध्यात्मिक अनुभवाचा एक सुंदर आरसा आहे. यातून त्यांनी दर्शविले आहे की, विठ्ठलाचे रूप हे केवळ मूर्ती नसून ते साक्षात परब्रह्माचे, लावण्याचे आणि आनंदाचे मूर्तिमंत स्वरूप आहे. विठ्ठलाच्या चरणी पूर्ण शरणागती पत्करल्याने सर्व चिंता दूर होतात आणि त्याचे दर्शन घेतल्याने मनाला असीम समाधान मिळते. हे समाधान केवळ तात्पुरते नसून ते अनेक जन्मांच्या पुण्याईचे आणि त्यागाचे फळ आहे.

हा अभंग आपल्याला शिकवतो की, खऱ्या अर्थाने शांती आणि समाधान हे भौतिक सुखांमध्ये नसून, ते ईश्वरावरील निस्सीम श्रद्धेत आणि आत्मसमर्पणात आहे. संत सेना महाराजांनी त्यांच्या जीवनातून हेच दाखवून दिले की, कोणताही व्यक्ती, कोणत्याही परिस्थितीत असला तरी, जर त्याने अंतःकरणापासून देवाला हाक दिली आणि त्याला शरण गेला, तर त्याला निश्चितच परमानंदाची प्राप्ती होते. हा अभंग आजही हजारो भक्तांना विठ्ठलाच्या भक्तीचा मार्ग दाखवून त्यांना जीवनात शांती आणि समाधान मिळवण्याची प्रेरणा देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.07.2025-शुक्रवार.
===========================================