संत सेना महाराज-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

अर्थात भावंडांनी संजीवन समाधी घेतल्यानंतर सेनाजी त्याविषयी पूज्यभाव व्यक्त करतात. सेनार्जींच्या भक्तिभावनेवर या भावंडांचा किती मोठा प्रभाव होता. हे स्पष्ट होते.

ज्ञानदेव-नामदेव समकालीन संतांच्या भक्तीचा, भाषेचा, तत्कालीन संस्कृतीचा संस्कार ...

जञानदेवादी भावंडे व श्री नामदेव यांच्यावर त्यांचे अतोनात प्रेम होते, म्हणून ते महणतात, "तुमच्यामुळे माझा उद्धार झाला." ही ऋणानुबंधाची भावना त्यांनी संतांप्रती व्यक्त केली आहे. हा खूप मोठा प्रभाव संप्रदायातील संतांच्या विचारांचा सेनाजींच्या मनावर झालेला होता. संप्रदायामध्ये पंढरीची वारी, पुंडलिकाचे दर्शन पांडुरंगाची भेट, यामध्ये सारे सुख सामावले आहे, अशी भक्तिभावना, या भावनेचे प्रत्यंतर सेनाजींना आलेले होते. वारीला आलेला संत विठ्ठलाचे दर्शन घेतो, ही भेटीची आतुरता सेनाजींनी अनुभवली असल्याने, पांडुरंगाविषयी, नाम भक्ती- विषयी, भक्तमावनेविषयी संतांच्या भेटीविषयी अनेक अभंगरचना केल्या आहेत. या अभंगांमधून संप्रदायाचे आचार, विचार, तत्त्व त्यांनी अनुभविले.

प्रा० डॉ० ना० स० गवळी यांनी 'श्रीसंत सेनामहाराज' या लेखामध्ये सेना महाराजांचे एकूण तीर्थक्षेत्राच्या ते महाराष्ट्रात जास्त रमलेले असावेत, असे म्हणतात. "महाराष्ट्र हीच त्यांनी कर्मभूमी मानली असल्याचे दिसते. पंढरी आणि पांडुरंगाचा महिमा त्यांच्या अनेक अभंगांमधून व्यक्त होतो. महाराष्ट्राबाहेर पंजाब प्रांतातही त्यांनी समाजप्रबोधन केले. तेथील लोकांनी त्यांना आपलेसे केल्याचे दिसते. शिखांचा पवित्र धर्मग्रंथ 'गुरुग्रंथसाहेब' मधघ्ये नामदेवांप्रमाणेच सेनाजींच्या पदाचाही समावेश करण्यात आला आहे. महाराष्ट्रामध्ये त्यांच्या आवडत्या पंढरपूर तीर्थक्षेत्राबरोबर ते पैठण, आळंदी, त्र्यंबकेश्वर, सासवड आदी ठिकाणी तीर्थयात्रा करून आले. त्या ठिकाणच्या स्थान माहात्म्यांवर त्यांनी अभंग केले आहेत. ज्ञानदेव, निवृत्ती, सोपानकाका या संतांच्या महतीवर त्यांनी भरभरून अभंगरचना केल्या आहेत." (सद्गुरू श्रीसंत शेख महंमदमहाराज विशेषांक, २०१५, संपा० श्रीरंग लोखंडे,

यावरून सेनाजींचा पंढरपुरातील संतांचा व अवघ्या महाराष्ट्रातील वारकरी संतांचा प्रेमानुबंध अतिशय घट्ट होता. ते संप्रदायाचे व पांडुरंगाचे निष्ठावंत सेवकभक्त होते. ते ईश्वरनिष्ठांच्या मांदियाळीतील भक्तश्रेष्ठ होते.

     सेनामहाराज – समकालीन व उत्तरकालीन संत-

संत नामदेव समकालीन संत म्हणून महाराष्ट्रात संत सेनाजींचा उल्लेख केला जातो. त्यामुळे महाराष्ट्रातील अनेक संतांचा सहवास, भजन कीर्तनातून संगत सोबत सेनाजींना मिळालेली होती. सेनाजींनी मुक्ताबाई, सोपान, ज्ञानदेव, निवृत्तीनाथ, संत नामदेव यांचे उल्लेख अभंगांमधून वारंवार केले आहे. त्याप्रमाणे सेनाजींच्या संदर्भात त्यांच्या समकालीन आणि अनेक उत्तरकालीन संतांनी गौरवोद्गार काढलेले आहेत. सेनाजींच्या संदर्भात राजाच्या हजामतीच्या

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.07.2025-रविवार.
===========================================