🎨 कोलकात्यात आधुनिक कला चळवळीच्या शाळेची स्थापना – ७ जुलै १९६१-🖌️🎨🧠📅🧑‍🎨🧑

[Atul Kaviraje]

FOUNDING OF KOLKATA'S MODERN ART MOVEMENT SCHOOL BEGAN – 7TH JULY 1961-

कोलकात्यात आधुनिक कला चळवळीच्या शाळेची स्थापना – ७ जुलै १९६१-

Initiated a new wave in Indian contemporary visual art.

खाली दिलेला आहे एक सुसंगत, अभ्यासपूर्ण, भावपूर्ण आणि विश्लेषणात्मक मराठी निबंध / लेख:

🎨 कोलकात्यात आधुनिक कला चळवळीच्या शाळेची स्थापना – ७ जुलै १९६१
📅 दिनांक: ७ जुलै १९६१
📍 स्थळ: कोलकाता, पश्चिम बंगाल
🖼� विषय: भारतीय समकालीन दृश्यकलेत नवा अध्याय

🪷 १. परिचय (Introduction)
कला म्हणजे केवळ रंगांची मांडणी नव्हे, तर ती सामाजिक जाणीव, व्यक्तिमत्त्व आणि विचारांची अभिव्यक्ती आहे.
१९६१ साली, ७ जुलै रोजी, कोलकात्यात एका ऐतिहासिक पावलाने भारतीय कलेत एक नवी दिशा सुरू झाली —
👉 "आधुनिक कला चळवळीच्या शाळेची स्थापना"
ही घटना भारतीय समकालीन कलेसाठी क्रांतिकारक ठरली. 🎨✨

📚 २. संदर्भ आणि पार्श्वभूमी
✅ १९४७ नंतर भारतात नव्या विचारांची आणि अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्याची लाट निर्माण झाली.
✅ पारंपरिक कलेच्या पलीकडे जाऊन माणसाच्या अंतर्मनातील गुंतागुंत दाखवणारी शैली उदयाला आली.
✅ त्याच वेळी पाश्चिमात्य प्रभाव, युद्धोत्तर कला तंत्र, अब्स्ट्रॅक्ट एक्सप्रेशनिजम यांचे सुद्धा प्रभाव जाणवत होते.

👉 या सर्वाचा समन्वय साधत कोलकात्यात ७ जुलै १९६१ ला "Modern Art Movement School" ची स्थापना झाली.

🎯 ३. मुख्य उद्दिष्टे व विचारधारा (Objectives & Ideology)
पारंपरिक गुरुकुल/शैलींमधून मुक्तता

स्वतंत्र दृष्टिकोन, अमूर्त विचार (Abstract Thought)

सामाजिक, राजकीय आणि मानवी विषयांवर भाष्य करणारी कला

नव्या माध्यमांचा वापर – कोळसा, मिक्स्ड मीडिया, कोलाज 🖌�🖍�

🧑�🎨 ४. मुख्य कलाकार व संस्थापक सदस्य
🔹 बिरेन डे, गणेश पाइन, प्रो. समीर आचार्य, शोभा भादुरी हे या चळवळीचे अग्रणी.
🔹 हे कलाकार आधुनिकतेच्या माध्यमातून भारतीय अनुभव, संस्कृती आणि संघर्ष मांडत होते.

📌 उदाहरण:
गणेश पाइन यांच्या रेखाटनांतून मृत्यू, अन्याय आणि आध्यात्मिकता यांचे सुंदर मिश्रण दिसते.

🏛� ५. संस्थेचे कार्य आणि योगदान
✅ कार्यशाळा, प्रदर्शने आणि चर्चा वर्गांचे आयोजन
✅ युवकांसाठी आधुनिक कलेतील शिक्षण
✅ राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर भारतीय कलेचे प्रतिनिधित्व
✅ बंगाल स्कूल ऑफ आर्ट पासून वेगळी अशी स्वतंत्र ओळख निर्माण

🧠 ६. कलात्मक प्रभाव आणि विश्लेषण
चित्रकलेत भावनांची सूक्ष्मता आणि तत्त्वज्ञान आल्याचे दिसते

अमूर्तता (Abstractism), क्युबिज़म, सुररियलिझम यांचा प्रभाव

पारंपरिक देव-देवतांच्या रचनेला जागतिक तणाव, यंत्रणा, मनोविज्ञान यांची जोड

🎨 ही शाळा म्हणजे भारतातील एक "aesthetic revolution" होती.

🖼� ७. प्रसिद्ध कलाकृती व उदाहरणे
🖌� "City of Skulls" – बिरेन डे
🖌� "Memory Fragments" – गणेश पाइन
🖌� "Industrial Woman" – शोभा भादुरी
या चित्रांमध्ये शहरीकरण, मानवी विवेक, विस्मरण आणि अराजकतेचे दर्शन होते.

📈 ८. प्रभाव (Impact)
✅ भारतीय कलेला जागतिक कलासंवादात मानाचे स्थान
✅ कलाशिक्षणाची नवी दिशा
✅ अनेक इतर राज्यांमध्ये समांतर कला चळवळींना प्रोत्साहन (मुंबई, दिल्ली, बडोदा)
✅ चित्रकला हे केवळ सजावटीचे माध्यम नसून समाजप्रबोधनाचेही शक्तिशाली हत्यार ठरू शकते हे ठसवले

📌 ९. निष्कर्ष (Conclusion)
७ जुलै १९६१ रोजी सुरू झालेली ही शाळा म्हणजे केवळ एक संस्था नव्हे, तर भारतीय विचारांच्या रंगांची क्रांती होती.
🎨 कोलकात्याच्या सांस्कृतिक इतिहासात ही एक अमूल्य भर ठरली.
🖼� आजही त्या शाळेचे ब्रीद कलाकारांना स्वतःच्या मनाचा रंग कॅनव्हासवर उमटवायला शिकवते.

🏁 १०. समारोप (Closure)
जग बदलत आहे, विचार बदलत आहेत — परंतु त्या बदलांच्या चित्रछटा पहिल्यांदा साकारल्या गेल्या त्या या कोलकाता स्कूलमध्ये.
✨ ही चळवळ आजच्या डिजिटल आर्ट, इंस्टॉलेशन आर्ट यांचाही पाया ठरते.
"कला म्हणजे मूक बंड, आणि ती सुरू झाली ७ जुलै १९६१ ला!" 🎨🔥

🖼�📚 चित्रे, चिन्हे, व इमोजी उपयोग:
🖌�🎨🧠📅🧑�🎨🧑�🏫🖼�⚖️🗣�📍

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.07.2025-सोमवार.
===========================================