संत सेना महाराज-सेना नानक पूजा करिता-3

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

अभंगाचा सखोल भावार्थ (Deep Meaning/Essence):

हा अभंग केवळ एका घटनेचे वर्णन करत नाही, तर तो भक्तीच्या अनेक पैलूंना स्पर्श करतो:

अनन्य भक्तीचे सामर्थ्य: संत सेना महाराजांची भक्ती इतकी उत्कट आणि निर्हेतुक होती की, तिला फळ देणे देवाला भाग पडले. खरी भक्ती ही कशाचीही अपेक्षा न करता केली जाते आणि तीच भक्ती देवाला आपल्याकडे खेचून आणते.

देवाचे भक्तवत्सल स्वरूप: देव हा केवळ जगाचा निर्माता आणि पालक नाही, तर तो आपल्या भक्तांसाठी अत्यंत प्रेमळ आणि दयाळू असतो. तो भक्ताच्या प्रत्येक लहान-मोठ्या कृतीकडे लक्ष देतो आणि त्याच्यावरील प्रेमापोटी स्वतः भक्ताच्या सेवेत सामील होतो.

देवाचे सर्वव्यापीत्व आणि उपस्थिती: या अभंगातून देव केवळ मंदिरात किंवा मूर्तीत नाही, तर तो भक्ताच्या प्रत्येक कृतीत, त्याच्या घरात आणि त्याच्या व्यवसायातही उपस्थित असतो, हे दाखवून दिले आहे. जिथे खरी भक्ती असते, तिथे देव स्वतःहून येतो.

सेवाभावनेचे महत्त्व: सेना महाराजांनी आपल्या व्यवसायालाही (न्हावीचे काम) देवाच्या सेवेचे माध्यम बनवले. याचा अर्थ असा की, कोणतेही काम हलके किंवा मोठे नसते, तर ते कोणत्या भावाने केले जाते हे महत्त्वाचे आहे. कोणताही व्यवसाय किंवा कृती जर ईश्वराला समर्पित केली, तर ती सुद्धा भक्तीचाच एक भाग बनते.

कर्मकांड आणि भावना: हा अभंग हेही सूचित करतो की, पूजा-अर्चा केवळ कर्मकांड नसावी, तर ती भावनेने भरलेली असावी. जिथे खरी भावना आणि निष्ठा असते, तिथे देव प्रत्यक्ष प्रकट होतो.

समारोप:
"सेना नानक पूजा करिता। देवने धोकटी लिया देखा॥" हा अभंग संत एकनाथ महाराजांच्या आध्यात्मिक अनुभूतीचा आणि देवाच्या भक्तवत्सल स्वरूपावरील त्यांच्या दृढ श्रद्धेचा एक सुंदर आविष्कार आहे. या दोन ओळीतून त्यांनी दाखवून दिले आहे की, भक्तीचे सामर्थ्य किती मोठे असते आणि देव किती प्रेमाने भक्ताच्या सेवेत रमून जातो. हा अभंग प्रत्येक भक्ताला प्रेरणा देतो की, आपली भक्ती एकाग्र आणि निस्वार्थ असावी, कारण अशाच भक्तीने देव प्रसन्न होतो आणि स्वतःहून भक्ताच्या आयुष्यात हस्तक्षेप करतो.

निष्कर्ष (Summary/Inference):
या अभंगाचा मुख्य निष्कर्ष हा आहे की, परमेश्वर हा केवळ कर्मकांडाने नव्हे, तर भक्ताच्या अनन्य आणि उत्कट प्रेमाने आकर्षित होतो. संत सेना महाराजांच्या उदाहरणातून एकनाथ महाराजांनी हेच शिकवले आहे की, जेव्हा भक्त पूर्णपणे ईश्वराच्या ध्यानात मग्न असतो आणि त्याचे प्रत्येक कर्म ईश्वराला समर्पित करतो, तेव्हा देव स्वतःहून त्याचे कार्य करतो आणि त्याच्यावरील आपल्या प्रेमाचा प्रत्यय देतो. ही केवळ एक कथा नसून, ती भक्तीच्या अंतिम विजयाची आणि देवाच्या असीम कृपेची शाश्वत सत्यता आहे. यातून भक्ताला हे आश्वासन मिळते की, देव सदैव त्याच्या पाठीशी उभा आहे आणि त्याच्या प्रत्येक लहानसहान कृतीकडेही लक्ष देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.07.2025-शुक्रवार.
===========================================