# स्वातंत्र्यवीर सावरकर: एक वादग्रस्त वारसा -1-💔⚔️🇮🇳🤝🤔🚫↔️🚧🧩🤷‍♂️♟️🗣️🔑

[Atul Kaviraje]

# स्वातंत्र्यवीर सावरकर: एक वादग्रस्त वारसा - प्रा. शेषराव मोरे यांच्या दृष्टिकोनातून-

भारताच्या इतिहासात काही व्यक्तिमत्त्वे अशी आहेत, ज्यांच्यावर दशकांनंतरही **वाद आणि राजकारण** सुरूच आहे. स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर हे त्यापैकीच एक आहेत. त्यांना जितके गौरवण्यात आले, तितकेच ते वादांनीही घेरले गेले. प्राध्यापक शेषराव मोरे यांसारख्या विचारवंतांनी सावरकरांचे जीवन आणि विचारांवर सखोल प्रकाश टाकला आहे, विशेषतः त्यांच्या **हिंदुत्वाच्या** संकल्पनेवर. हा लेख त्याच विचारांवर आधारित आहे, जो सावरकरांचे नुकसान, त्यांच्या हिंदुत्वाची वास्तविक व्याख्या आणि त्यांच्यावर आजही सुरू असलेल्या राजकारणाला समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो.

## 1. सावरकरांचे सर्वाधिक नुकसान कोणी केले? 🕵��♂️

प्राध्यापक शेषराव मोरे यांसारख्या अनेक विद्वानांचे मत आहे की, सावरकरांचे सर्वात जास्त नुकसान त्यांच्या **विचारांना चुकीच्या पद्धतीने मांडणाऱ्या लोकांनी** केले, मग ते त्यांचे समर्थक असोत वा विरोधक. समर्थकांनी त्यांना एकतर्फीपणे गौरवले, अनेकदा त्यांच्या काही वादग्रस्त पैलूंना दुर्लक्ष करत, तर विरोधकांनी त्यांना केवळ काही निवडक घटना आणि विधानांच्या आधारावर चित्रित केले, त्यांच्या **एकूण योगदानाला आणि दूरदृष्टीला** दुर्लक्ष केले. या ध्रुवीकरणामुळे त्यांची खरी प्रतिमा धूसर झाली.

* **उदाहरण:** अंदमानच्या सेल्युलर जेलमधील त्यांची कैद आणि त्यांच्या दया याचिकांवर अनेकदा एकतर्फी चर्चा होते, ज्यामुळे त्यांच्या क्रांतिकारक संघर्षांना दुय्यम ठरवले जाते.
* **प्रतीक:** एक आरसा जो अनेक तुकड्यांमध्ये तुटला आहे.
* **इमोजी:** 💔, ⚔️

## 2. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचे हिंदुत्व काय होते? 🕉�

सावरकरांचे हिंदुत्व ही एक **भौगोलिक, सांस्कृतिक आणि राष्ट्रावर आधारित संकल्पना** होती, केवळ धार्मिक नाही. त्यांनी 'हिंदुत्वा'ला "एक सामायिक संस्कृती, सामायिक इतिहास आणि सामायिक भूमीवर आधारित राष्ट्रवाद" म्हणून परिभाषित केले होते. त्यांच्या मते, भारत भूमीवर राहणारा प्रत्येक व्यक्ती, तो कोणत्याही धर्माचा असो, जर तो या भूमीला आपली पितृभूमी (वडिलांची भूमी) आणि पुण्यभूमी (पवित्र भूमी) मानतो, तर तो 'हिंदू' आहे. हे **धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रवादाचे** एक रूप होते, जे आजच्या धार्मिक हिंदुत्वापेक्षा वेगळे होते.

* **उदाहरण:** त्यांनी त्यांच्या 'हिंदुत्व: हू इज अ हिंदू?' या पुस्तकात स्पष्ट केले की, ख्रिस्ती आणि मुस्लिम देखील हिंदू असू शकतात, जर ते भारताला आपली मातृभूमी आणि पुण्यभूमी मानतात.
* **प्रतीक:** एक मोठे झाड ज्याची मुळे खोलवर आहेत आणि फांद्या विविध आहेत.
* **इमोजी:** 🇮🇳, 🤝

## 3. उजव्यांनाही सावरकर मान्य नाहीत का? 🤨

ही एक विरोधाभासी स्थिती आहे. जिथे एकीकडे **दक्षिणपंथी विचारसरणी** सावरकरांना आपला आदर्श मानते, तिथे प्राध्यापक मोरे यांसारख्या विचारवंतांचा युक्तिवाद आहे की, दक्षिणपंथी देखील त्यांच्या हिंदुत्वाची संपूर्ण संकल्पना स्वीकारत नाहीत. सावरकरांचे हिंदुत्व **जातिवादाच्या विरोधात** होते आणि त्यांनी **वैज्ञानिक विचारांवर** भर दिला होता, तर काही दक्षिणपंथी गट अजूनही जातीय भेदभाव किंवा रूढीवादी विचारांनी ग्रासलेले दिसतात. सावरकरांनी 'गोमांस' खाण्यावर कोणतीही धार्मिक बंदी घातली नव्हती, तर याला एक सामाजिक आणि आर्थिक मुद्दा मानले होते, जे अनेक उजव्यांच्या विचारांशी जुळत नाही.

* **उदाहरण:** सावरकरांनी अस्पृश्यांना मंदिर प्रवेशाचे समर्थन केले होते आणि जातीय भेदभाव मिटवण्यासाठी काम केले होते, जे काही पारंपरिक दक्षिणपंथी गटांसाठी असहज असू शकते.
* **प्रतीक:** एक नकाशा ज्यातील काही भाग वेगळ्या रंगाचे आहेत.
* **इमोजी:** 🤔, 🚫

## 4. सावरकरांचे हिंदुत्व संघाला मान्य नाही का? 🚩

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ (आरएसएस) सावरकरांना एक महान राष्ट्रवादी आणि विचारक मानतो, परंतु त्यांच्या **हिंदुत्वाच्या व्याख्येत** सूक्ष्म फरक आहेत. आरएसएसचे हिंदुत्व अधिक धार्मिक आणि सांस्कृतिक ओळखीवर केंद्रित आहे, तर सावरकरांचे हिंदुत्व एक **भू-सांस्कृतिक राष्ट्रवाद** होता ज्यात धर्माची भूमिका दुय्यम होती. सावरकरांनी **हिंदू महासभा** स्थापन केली होती, जी एक राजकीय संघटना होती, तर आरएसएस स्वतःला एक सांस्कृतिक संघटना म्हणतो. काही मुद्द्यांवर, जसे की जातिवाद आणि गोमांस, संघाची भूमिका सावरकरांपेक्षा भिन्न असू शकते.

* **उदाहरण:** सावरकरांनी 'एक राष्ट्र, एक भाषा' ही कल्पना मांडली नव्हती, तर त्यांनी भारतीय भाषांच्या विविधतेला स्वीकारले होते, तर संघ हिंदीला राष्ट्रभाषा बनवण्यावर भर देत आहे.
* **प्रतीक:** दोन वेगवेगळे रस्ते जे समांतर जातात पण कधीही मिळत नाहीत.
* **इमोजी:** ↔️, 🚧

## 5. वीर सावरकर मुस्लिमधार्जिणे होते का? 🤝

हा आरोप अनेकदा त्यांच्या टीकाकारांकडून केला जातो, विशेषतः त्यांच्या खिलाफत आंदोलनाच्या विरोधाला आणि मुस्लिम लीगसोबत काही काळच्या संबंधांमुळे. तथापि, प्राध्यापक मोरे यांचे विश्लेषण दर्शवते की, सावरकरांचा दृष्टिकोन **'हिंदू-मुस्लिम एकतेचा'** नसून, **'हिंदू-मुस्लिम राष्ट्रवादाचा'** होता. त्यांचे मत होते की, जर मुसलमान भारताला आपली पितृभूमी आणि पुण्यभूमी मानतात, तर ते राष्ट्राचा अविभाज्य भाग आहेत. त्यांच्या काही कार्यांना राजकीय सक्ती किंवा दूरदृष्टी म्हणून पाहिले पाहिजे, मुस्लिम-तुष्टीकरण म्हणून नाही.

* **उदाहरण:** त्यांनी खिलाफत आंदोलनाला विरोध केला होता कारण त्यांना वाटले होते की ते भारताऐवजी बाह्य धार्मिक मुद्द्यांवर केंद्रित होते, ज्यामुळे भारताची राष्ट्रीय एकता कमकुवत होऊ शकते.
* **प्रतीक:** दोन वेगवेगळ्या कोड्याचे तुकडे ज्यांना जोडण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
* **इमोजी:** 🧩, 🤷�♂️

💔⚔️🇮🇳🤝🤔🚫↔️🚧🧩🤷�♂️♟️🗣�🔑🧐🛣�🎯💡🪷🌱🔄

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.07.2025-शनिवार.
===========================================