प्रा. शेषराव मोरे: 'पुरोगाम्यांच्या' चुकांमुळे हिंदू-मुस्लिम तणाव वाढला का? -1-

[Atul Kaviraje]

प्रा. शेषराव मोरे: 'पुरोगाम्यांच्या' चुकांमुळे हिंदू-मुस्लिम तणाव वाढला का? - एक सखोल विवेचन-

ज्येष्ठ विचारवंत प्रा. शेषराव मोरे यांनी भारतीय समाजातील हिंदू-मुस्लिम संबंध, समान नागरी संहिता, लोकशाहीचे स्वरूप आणि हिंदुत्वाचा उदय यांसारख्या संवेदनशील विषयांवर अनेक टोकदार प्रश्न उपस्थित केले आहेत. त्यांचे विचार अनेकदा प्रस्थापित धारणांना आव्हान देतात आणि या मुद्द्यांकडे एका नव्या दृष्टिकोनातून पाहण्यासाठी प्रेरित करतात. चला, त्यांनी उपस्थित केलेले प्रमुख प्रश्न आणि त्यासंबंधित विचार १० मुख्य मुद्द्यांमध्ये समजून घेऊया.

१. हिंदू-मुस्लिम तणावात 'पुरोगाम्यांची' भूमिका 🌉
प्रा. मोरे यांचा एक महत्त्वाचा युक्तिवाद असा आहे की, भारतातील हिंदू-मुस्लिम तणाव वाढण्यास तथाकथित 'पुरोगाम्यां'च्या (Progressives) काही धोरणांनी आणि दृष्टिकोनांनी हातभार लावला आहे. त्यांचे मत आहे की, या गटांनी अल्पसंख्याकांना खूश करण्याच्या नावाखाली अशी धोरणे अवलंबली, ज्यामुळे बहुसंख्य समाजात असंतोष वाढला आणि अंतर कमी होण्याऐवजी वाढत गेले. हा एक वादग्रस्त विचार आहे, जो भारताच्या धर्मनिरपेक्षतेवर नव्याने विचार करण्यास भाग पाडतो.

२. समान नागरी संहिता (UCC) आणि मुस्लिम विरोध ⚖️
समान नागरी संहिता (Uniform Civil Code - UCC) हा भारतात दीर्घकाळापासून चर्चेचा विषय आहे. प्रा. मोरे यावर प्रश्न विचारतात की, मुस्लिम समाज याला विरोध का करतो? त्यांचा युक्तिवाद आहे की, UCC सर्व नागरिकांसाठी समान कायद्यांची खात्री करेल, ज्यामुळे लैंगिक न्याय आणि सामाजिक समानतेला चालना मिळेल. मुस्लिम पर्सनल लॉमधील काही तरतुदी त्यांना आधुनिक समाजाला अनुकूल वाटत नाहीत आणि त्यांच्या विरोधाला ते तुष्टीकरणाच्या राजकारणाचा परिणाम मानतात.

३. भारतात समान अधिकार: एक कटू सत्य? 🧐
भारतात हिंदू आणि मुस्लिमांना समान अधिकार नाहीत का? प्रा. मोरे या प्रश्नाद्वारे कायद्याच्या दृष्टीने सर्व नागरिक समान आहेत या धारणेला आव्हान देतात. ते मुस्लिम पर्सनल लॉ आणि काही विशेष तरतुदींकडे लक्ष वेधतात, जे त्यांच्या मते, मुस्लिमांना काही वेगळे अधिकार देतात किंवा त्यांना मुख्य प्रवाहापासून वेगळे ठेवतात. हा युक्तिवाद भारतीय संविधानाच्या धर्मनिरपेक्ष संरचनेवर आणि तिच्या व्याख्यांवर वाद निर्माण करतो.

४. भारतीय लोकशाही आणि हिंदूंनी दिलेले योगदान 🇮🇳
प्रा. मोरे असा दावा करतात की, भारतात लोकशाही केवळ हिंदूंमुळेच जिवंत आहे. त्यांचा युक्तिवाद आहे की, हिंदू धर्माची सहिष्णुता, विविधतेला स्वीकारण्याची प्रवृत्ती आणि 'एक ईश्वर अनेक रूप' या तत्त्वज्ञानाने भारतीय समाजाला लोकशाही मूल्यांसाठी सुपीक बनवले आहे. ते इतर धर्म आणि संस्कृतींच्या तुलनेत हिंदू धर्माला लोकशाहीसाठी अधिक अनुकूल मानतात, हा एक असा दृष्टिकोन आहे जो अनेकदा चर्चेच्या केंद्रस्थानी असतो.

५. हिंदू-मुस्लिम तणावाला खरा जबाबदार कोण? 🕵��♂️
हा एक जटिल प्रश्न आहे, आणि प्रा. मोरे यासाठी कोणत्याही एका बाजूला जबाबदार धरत नाहीत, तर त्यांच्या विश्लेषणामध्ये त्या धोरणांचा आणि दृष्टिकोनांचा शोध घेतात ज्यांनी हा तणाव वाढवला. त्यांच्या मते, हा केवळ धार्मिक कट्टरतेचा मुद्दा नाही, तर राजकीय लाभ, इतिहाचा चुकीचा अर्थ लावणे आणि काही गटांनी अल्पसंख्याकांच्या नावाखाली चालवलेल्या चळवळींचाही परिणाम आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.07.2025-शुक्रवार.
===========================================