प्रसिद्ध नेता: हम्मुराबी - प्राचीन न्याय आणि शासनाचे एक प्रतीक-1- ⚖️👑📜

[Atul Kaviraje]

प्रसिद्ध नेता: हम्मुराबी - प्राचीन न्याय आणि शासनाचे एक प्रतीक ⚖️👑📜

प्राचीन जगाच्या इतिहासात असे काही नेते होऊन गेले आहेत ज्यांनी आपल्या दूरदृष्टीने आणि कार्यांनी संस्कृतीची दिशा बदलली. असेच एक महान शासक होते हम्मूराबी, जे प्राचीन बॅबिलोनचे राजा होते. त्यांचे नाव मुख्यत्वे त्यांनी तयार केलेल्या कायद्यांच्या संग्रहासाठी, ज्याला "हम्मूराबीची संहिता" (Code of Hammurabi) म्हणून ओळखले जाते, अमर आहे.

1. बॅबिलोनचा राजा म्हणून उदय 🏛�🌇
हम्मूराबी सुमारे 1792 ईसा पूर्व ते 1750 ईसा पूर्व पर्यंत प्राचीन मेसोपोटेमिया (आधुनिक इराक) च्या बॅबिलोनचे सहावे राजा होते. त्यांनी एका लहान शहर-राज्यातून सुरुवात केली आणि एक शक्तिशाली साम्राज्य निर्माण केले, ज्याने मेसोपोटेमियाचा बराचसा भाग नियंत्रित केला.

उदाहरण: एका अशा नेत्याची कल्पना करा जो आपली बुद्धिमत्ता आणि लष्करी कौशल्याने एका लहान शहराला त्यावेळेच्या सर्वात मोठ्या आणि सर्वात प्रभावशाली साम्राज्यांपैकी एकामध्ये रूपांतरित करतो, अगदी जसे एक रोपटे हळूहळू एका विशाल वृक्षात बदलते.

2. साम्राज्याचा विस्तार आणि एकीकरण ⚔️🌍
हम्मूराबी एक कुशल लष्करी रणनीतिकार होते. त्यांनी लासा, मारी आणि एलाम यांसारख्या शेजारच्या राज्यांना जिंकून आपल्या साम्राज्याचा विस्तार केला. त्यांचे उद्दिष्ट एक मजबूत आणि एकत्रित बॅबिलोनियन साम्राज्य स्थापित करणे होते.

उदाहरण: त्यांनी मुत्सद्देगिरी आणि युद्ध या दोन्हीचा कौशल्याने वापर केला, जसे एक बुद्धिबळपटू आपल्या चाली खेळतो, जेणेकरून आपल्या विरोधकांना पराभूत करू शकतील आणि आपल्या राज्याच्या सीमांचा विस्तार करू शकतील.

3. हम्मूराबीच्या संहितेची निर्मिती 📜✍️
त्यांची सर्वात महत्त्वाची उपलब्धी म्हणजे कायद्यांचा एक व्यापक संग्रह, "हम्मूराबीची संहिता" ची निर्मिती होती. ही जगातील सर्वात प्राचीन आणि सर्वात पूर्ण कायदेशीर संहितांपैकी एक आहे. यात 282 कायदे होते, जे विविध गुन्हे आणि विवादांना समाविष्ट करत होते.

उदाहरण: अशा समाजाची कल्पना करा जिथे प्रत्येकासाठी एक स्पष्ट नियमपुस्तिका असेल, ज्यामुळे न्याय सुनिश्चित होईल आणि मनमानीला आळा बसेल. हम्मूराबीच्या संहितेने असेच एक स्वरूप प्रदान केले.

4. न्यायाचे सिद्धांत: "डोळ्याला डोळा" ⚖️👁�
हम्मूराबीच्या संहितेतील सर्वात प्रसिद्ध सिद्धांत "लेक्स टॅलिओनिस" (Lex Talionis) किंवा "डोळ्याला डोळा, दाताला दात" हा होता. याचा अर्थ असा होता की गुन्ह्याची शिक्षा गुन्ह्याच्या बरोबर असावी. तथापि, हा सिद्धांत सामाजिक वर्गाच्या आधारावर भिन्न होता.

उदाहरण: जर एखाद्या व्यक्तीने दुसऱ्याचे हाड मोडले, तर त्याचे स्वतःचे हाड मोडले जाईल. पण जर एका उच्च वर्गाच्या व्यक्तीने एका निम्न वर्गाच्या व्यक्तीचे हाड मोडले, तर त्याला दंड भरावा लागू शकत होता. हे त्यावेळचे सामाजिक स्तरीकरण दर्शवते.

5. कायद्यांचे सार्वजनिक प्रदर्शन 🪨🏛�
ही संहिता एका विशाल काळ्या बेसाल्ट दगडावर कोरली गेली होती, जी सार्वजनिकरित्या ठेवली गेली होती जेणेकरून सर्व नागरिक त्यांना पाहू शकतील आणि समजू शकतील. यामुळे कोणीही अज्ञानाचे कारण देऊ शकणार नाही याची खात्री झाली.

उदाहरण: आजही, पॅरिसमधील लूव्र संग्रहालयात हम्मूराबीच्या संहितेचा हा विशाल दगड पाहता येतो. हे त्या युगातील एक असाधारण यश होते, जे दाखवते की कायद्याला किती गांभीर्याने घेतले जात होते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.07.2025-मंगळवार.
===========================================