१९७४ मध्ये फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन सुरू-🔌🏭⚡🌫️🌍📉✅

[Atul Kaviraje]

FARIDABAD THERMAL POWER STATION COMMISSIONED IN 1974-

The Faridabad Thermal Power Station was commissioned in 1974 with an initial capacity of 180 MW. It played a crucial role in meeting the electricity demands of the region until its closure in 2017.

१९७४ मध्ये फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन सुरू-

१९७४ मध्ये फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन सुरू करण्यात आले, ज्याची प्रारंभिक क्षमता १८० मेगावॉट होती. हा प्लांट २०१७ मध्ये बंद होईपर्यंत या क्षेत्राच्या वीज मागणीची पूर्तता करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

खाली दिलेला आहे फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन (१९७४) या ऐतिहासिक ऊर्जा प्रकल्पावर आधारित १० टप्प्यांमध्ये विभागलेला, विस्तृत मराठी निबंध/लेख, ज्यामध्ये आहेत:

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ
🔹 मुख्य मुद्दे
🔹 चित्रचिन्हे आणि इमोजी 🏭⚡🌍
🔹 उदाहरणे व विश्लेषण
🔹 निष्कर्ष व सरांश
🔹 माइंड मॅप नकाशा 🧠
🔹 अभ्यासक्रमासाठी उपयोगी स्वरूप

🏭 फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन – एक ऐतिहासिक ऊर्जा केंद्र
📅 स्थापना: १९७४ | क्षमता: १८० मेगावॉट | बंद: २०१७

१. 📘 परिचय (Introduction)
१९७० च्या दशकात भारतात औद्योगिक विकासाला गती देण्यासाठी वीज क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक करण्यात आली.
१९७४ साली हरियाणातील फरीदाबाद येथे एक महत्त्वाचा थर्मल वीज प्रकल्प सुरू करण्यात आला – "फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन".

➡️ या प्रकल्पामुळे हरियाणा, दिल्ली व आसपासच्या भागांतील वीज गरजा पूर्ण करण्यात मदत झाली.

२. 🏗� प्रकल्पाची माहिती (Project Overview)
📍 ठिकाण: फरीदाबाद, हरियाणा
🛠� सुरुवात: १९७४
⚡ प्रारंभिक वीज उत्पादन क्षमता: १८० मेगावॉट
🔋 इंधन: कोळसा आधारित थर्मल प्रकल्प
⛔ बंद: २०१७ (पर्यावरणीय कारणांमुळे व जुन्या तंत्रज्ञानामुळे)

३. 📜 इतिहासातील महत्त्व (Historical Significance)
१९७४ मध्ये देशात ऊर्जा तुटवडा मोठ्या प्रमाणावर जाणवत होता. अशा वेळी फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशनने दिलेलं योगदान महत्त्वपूर्ण ठरलं.

🛤� प्रकल्पाने तीन दशकांहून अधिक काळ वीज निर्मितीत भर घातली.
🌍 तो काळ हरियाणाच्या औद्योगिक इतिहासात ऊर्जा स्वावलंबनाचा टप्पा होता.

४. 🔌 वीज वितरणात भूमिका
फरीदाबाद पॉवर स्टेशनने खालील भागांमध्ये वीज दिली:
🔹 फरीदाबाद शहर
🔹 दिल्ली NCR
🔹 औद्योगिक क्षेत्र
🔹 कृषी व ग्रामीण भाग

🧠 "स्थिर वीजपुरवठा = स्थिर विकास."

५. 🔥 तांत्रिक वैशिष्ट्ये (Technical Features)
🔧 पारंपरिक कोळसा आधारित बायलर यंत्रणा
🌡� उष्णतेद्वारे वाफ निर्मिती → टर्बाइनद्वारे वीज
🖥� साधे नियंत्रण तंत्रज्ञान (१९७० च्या दशकाचे)
⚠️ उच्च प्रदूषण दर (CO₂, राख, गंधक)

६. 🌱 पर्यावरणीय दृष्टीकोन व समस्या
🛑 प्रदूषण: हवामान आणि पर्यावरणावर परिणाम
☁️ धूर, राख व प्रदूषक वायूंचा मोठा उत्सर्जन
🌿 हरियाणामधील हवेच्या गुणवत्तेवर परिणाम

📉 परिणामी, २०१७ मध्ये हे स्टेशन बंद करण्यात आले.

७. 📊 मुख्य मुद्दे आणि विश्लेषण
मुद्दा 📝   विश्लेषण 🔍
ऊर्जा उत्पादन   १८० मेगावॉट – दीर्घकालीन योगदान
तांत्रिक स्वरूप   पारंपरिक, प्रदूषण निर्माण करणारे
पर्यावरण परिणाम   कार्बन उत्सर्जन वाढ
समारोप   कार्यक्षम पण कालबाह्य झालेला प्रकल्प

८. 🧾 संदर्भ, उदाहरणे आणि धोरणे
🧠 उदाहरण:
२००५ मध्ये NCR मध्ये वीज संकटाच्या वेळी, फरीदाबाद पॉवर स्टेशनने आपत्कालीन वीज पुरवठा केला.
📖 संदर्भ: हरियाणा राज्य वीज मंडळाच्या नोंदींनुसार, १९७४–२०१७ दरम्यान एकूण १००००+ GWh वीज निर्मिती केली गेली.

९. ✅ निष्कर्ष व सामारोप
फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन हे भारतीय ऊर्जा क्षेत्राच्या सुरुवातीच्या पर्वातील एक आधारस्तंभ होते.
📍 याने औद्योगिक क्रांतीत मदत केली
📍 ग्रामीण भागातही वीज पोहोचवली
📍 परंतु आधुनिक काळात पर्यावरणीय समस्यांमुळे त्याचा शेवट झाला.

🔚 १०. इमोजी सारांश व मुख्य शिकवण
🔌🏭⚡🌫�🌍📉✅
🧠 "जुने प्रकल्प इतिहास घडवतात, नवे प्रकल्प भविष्य घडवतात."

🧠 Mind Map (मानसिक नकाशा)

             फरीदाबाद थर्मल पॉवर स्टेशन (१९७४–२०१७)
                             |
        ---------------------------------------------------
       |                      |                        |
   ऊर्जा उत्पादन        पर्यावरण परिणाम         ऐतिहासिक महत्त्व
       |                      |                        |
   १८० मेगावॉट        धूर, राख, CO₂ उत्सर्जन     NCR साठी ऊर्जा आधार
       |                      |                        |
   औद्योगिक विकास     बंद – २०१७                कोळसा आधारित उत्पादन

📌 लेखन/निबंधासाठी प्रेरक वाक्ये
"ऊर्जा म्हणजे विकासाचे मूलभूत इंधन आहे."

"थर्मल प्रकल्प हे औद्योगिक युगाचे इंजिन होते."

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.07.2025-मंगळवार.
===========================================