संत सेना महाराज-उपमन्य आधि धरू। स्मरणे तरले निर्धारू-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

दुसरे कडवे: "प्रल्हाद तरला। स्मरता नरहरी पावला॥"
अर्थ:
या ओळीचा अर्थ असा आहे की, प्रल्हाद (प्रल्हाद) देखील केवळ देवाचे स्मरण (स्मरण) केल्यामुळेच तरला. त्याला आठवताच नरहरी (नरहरी) म्हणजे भगवान विष्णू लगेच प्रगट झाले आणि त्यांनी त्याला वाचवले.

विस्तृत विवेचन:
प्रल्हादाची कथा ही भक्ती आणि श्रद्धेचे प्रतीक मानली जाते. प्रल्हाद हा हिरण्यकशिपूचा पुत्र होता, जो स्वतःला देव मानत होता आणि विष्णूचा द्वेष करत होता. पण प्रल्हाद मात्र जन्मापासूनच विष्णूचा परम भक्त होता. हिरण्यकशिपूने प्रल्हादाला विष्णूभक्तीपासून परावृत्त करण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले, त्याला वेगवेगळ्या प्रकारे छळले, मारण्याचा प्रयत्न केला. पण प्रल्हादाने कधीही विष्णूचे नामस्मरण सोडले नाही. प्रत्येक संकटात त्याने 'नारायण नारायण' असा जप केला आणि त्याच्या या दृढ नामस्मरणाने प्रत्येक वेळी भगवान विष्णू वेगवेगळ्या रूपांत प्रकट होऊन त्याचे रक्षण करत होते. जेव्हा हिरण्यकशिपूने विचारले, "तुझा देव कुठे आहे?" आणि एका खांबाकडे बोट दाखवले, तेव्हा प्रल्हादाच्या केवळ स्मरणामुळे (स्मरणामुळे) भगवान विष्णूंनी नृसिंहाचे रूप घेऊन त्या खांबातून प्रकट झाले आणि हिरण्यकशिपूचा वध करून प्रल्हादाचे रक्षण केले. 'स्मरता नरहरी पावला' या वाक्यातून संत सेना महाराज हे सांगतात की, ज्या क्षणी प्रल्हादाने भगवंताचे स्मरण केले, त्याच क्षणी भगवंत त्याच्या मदतीला धावून आले. हे दाखवून देते की, नामस्मरण हे किती त्वरित फळ देणारे आणि प्रभावी आहे. भगवंत नेहमीच आपल्या भक्ताच्या एका हाकेवर हजर असतात, विशेषतः जेव्हा भक्त मनापासून नामस्मरण करतो.

समारोप (Conclusion)
या दोन्ही उदाहरणांवरून संत सेना महाराज हे स्पष्ट करतात की, नामस्मरण (नामस्मरण) हे केवळ एक धार्मिक क्रिया नाही, तर ती एक अशी शक्ती आहे जी भक्ताला कोणत्याही संकटातून तारून नेते आणि त्याला थेट परमेश्वर प्राप्ती करून देते. उपमन्यूला दुधाची इच्छा पूर्ण झाली, तर प्रल्हादाला प्रत्यक्ष भगवंताचे दर्शन झाले आणि त्याचे प्राण वाचले. या अभंगातून संत सेना महाराज आपल्याला हे शिकवतात की, जीवनात कितीही संकटे आली तरी, भगवंताचे नामस्मरण कधीही सोडू नये. कारण तेच आपल्याला आधार देते, आपल्याला शक्ती देते आणि आपल्याला अंतिम मुक्तीकडे नेते.

निष्कर्ष (Summary/Inference)
संत सेना महाराजांचा हा अभंग आपल्याला श्रद्धा (श्रद्धा) आणि नामस्मरणाचे (नामस्मरणाचे) महत्त्व पटवून देतो. या अभंगाचा मुख्य संदेश हा आहे की, ईश्वर स्मरणात (ईश्वर स्मरणात) अफाट शक्ती आहे. हे स्मरण केवळ संकटातून वाचवत नाही, तर ते ईश्वर प्राप्तीचा (ईश्वर प्राप्तीचा) सोपा आणि निश्चित मार्ग आहे. आजच्या धावपळीच्या जीवनात, जिथे अनेकदा ताणतणाव आणि संकटे येतात, तिथे नामस्मरण आपल्याला मानसिक शांती आणि धैर्य देऊ शकते. हे आपल्याला आंतरिक शक्ती प्रदान करते आणि कोणत्याही परिस्थितीला सामोरे जाण्याचे बळ देते. ज्याप्रमाणे उपमन्यू आणि प्रल्हाद त्यांच्या नामस्मरणाच्या बळावर संकटातून तरले, त्याचप्रमाणे आपणही भगवंताचे नामस्मरण करून जीवनातील अडथळ्यांवर मात करू शकतो आणि आध्यात्मिक उन्नती साधू शकतो.

ध्रुव बाळ, उपमन्यू, भक्त प्रल्हाद, भक्त पुंडलिक यांनी ईश्वराचे संकटसमयी नामस्मरण केले. भक्तावर ईश्वराची कृपादृष्टी झाली. ते भक्त संकटमुक्त झाले,

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.07.2025-गुरुवार.
===========================================