१८१० मध्ये बनारस येथे घरकर कराविरुद्ध आंदोलन (२८ जुलै १८१०) 🏡🚫

[Atul Kaviraje]

1810 HOUSE TAX HARTAL IN VARANASI-

In 1810, a house tax was imposed in Varanasi, leading to a comprehensive general strike (hartal) by the local population. This nonviolent resistance was a significant example of civil disobedience against British colonial policies.

१८१० मध्ये बनारस येथे घरकर कराविरुद्ध आंदोलन-

१८१० मध्ये बनारस येथे घरकर कराविरुद्ध आंदोलन (२८ जुलै १८१०) 🏡🚫
२८ जुलै १८१० हा भारतीय इतिहासातील असा एक दिवस आहे, जेव्हा वाराणसीच्या (Varanasi) जनतेने ब्रिटिश वसाहतींच्या राजवटीविरुद्ध आपल्या अहिंसक प्रतिकाराची (nonviolent resistance) ताकद दाखवून दिली. ईस्ट इंडिया कंपनीने लादलेल्या घरकराच्या (house tax) विरोधात, स्थानिक जनतेने व्यापक हरताळ (comprehensive general strike) पाळला. हा केवळ एक संप नव्हता, तर सविनय कायदेभंगाचे (civil disobedience) एक महत्त्वपूर्ण उदाहरण होते, जे ब्रिटिश धोरणांविरुद्ध भारतीय समाजाच्या तीव्र असंतोषाचे प्रतीक होते.

या ऐतिहासिक घटनेचे स्मरण करणारी ही मराठी कविता:

१८१० मध्ये बनारस येथे घरकर कराविरुद्ध आंदोलन-

कडवे १:
अठराशे दहाचे साल, जुलै अठ्ठावीसची ती पहाट, 🗓�
बनारसच्या भूमीवर, आंदोलनाचा तो घाट. ✨
ब्रिटिशांनी लादला, घरावरती कर, 💰
जनतेच्या मनात, पेटली ती आग. 🔥
अर्थ: १८१० सालच्या २८ जुलैची ती सकाळ होती. बनारसच्या भूमीवर आंदोलनाची सुरुवात झाली. ब्रिटिशांनी घरावर कर लादला होता, त्यामुळे जनतेच्या मनात आग पेटली होती.

कडवे २:
ईस्ट इंडिया कंपनीचा, वाढला होता जुलूम, 😡
जनतेच्या जीवनात, भरले होते दुःख. 💔
घरकर वाढवला, कुणी ऐकेना आवाज,
या अन्यायाविरुद्ध, जनतेचा होता हा राज. ⚖️
अर्थ: ईस्ट इंडिया कंपनीचा जुलूम वाढला होता. जनतेच्या जीवनात दुःख भरले होते. घरकर वाढवला होता आणि कुणीही (त्यांचा) आवाज ऐकत नव्हते. या अन्यायाविरुद्ध जनतेचा हा संघर्ष होता.

कडवे ३:
व्यापक हरताळ केला, सारे दुकान बंद, 🚫
रस्ते झाले निर्मनुष्य, शांत झाले शहर. 🤫
अहिंसक प्रतिकार, हा होता त्यांचा मार्ग,
गांधीजींच्या आधी, हाच तो प्रसंग. 🙏
अर्थ: लोकांनी व्यापक हरताळ पाळला, सर्व दुकाने बंद झाली. रस्ते निर्मनुष्य झाले आणि शहर शांत झाले. अहिंसक प्रतिकार हा त्यांचा मार्ग होता, गांधीजींच्या चळवळीपूर्वीच हा एक महत्त्वाचा प्रसंग होता.

कडवे ४:
कुणी ना केले काम, कुणी ना केले व्यापार, ❌
संपूर्ण बनारस, होता तेव्हा एकजुटीने. 🤝
ब्रिटिशांना कळले, जनतेची ताकद मोठी,
नव्या लढ्याची ही होती, पहिलीच ती गोडी. 🌟
अर्थ: कुणीही काम केले नाही, कुणीही व्यापार केला नाही. संपूर्ण बनारस तेव्हा एकजुटीने उभे होते. ब्रिटिशांना जनतेची मोठी ताकद कळली, नव्या लढ्याची ही पहिलीच सुरुवात होती.

कडवे ५:
जबाबदार प्रशासन, द्यावे लोकांना,
हाच होता संदेश, दिला ब्रिटिशांना. 🗣�
सविनय कायदेभंगाची, हीच होती सुरुवात,
पुढील आंदोलनांची, ही होती पहिली बात. 📰
अर्थ: लोकांना जबाबदार प्रशासन द्यावे, हाच संदेश त्यांनी ब्रिटिशांना दिला. सविनय कायदेभंगाची हीच सुरुवात होती, पुढील आंदोलनांची ही पहिली बातमी होती.

कडवे ६:
इतिहासाच्या पानात, नोंद झाली त्याची, 📜
सामान्य जनतेच्या, प्रतिकाराची साची. 💖
शांततेने लढले, अन्यायाला दिले उत्तर,
देशभक्तीच्या ज्योतीचा, हा होता उजेड खरं. ✨
अर्थ: इतिहासाच्या पानांमध्ये त्याची नोंद झाली आहे, सामान्य जनतेच्या खऱ्या प्रतिकाराची ती कथा आहे. शांततेने लढले आणि अन्यायाला उत्तर दिले, देशभक्तीच्या ज्योतीचा हा खरा प्रकाश होता.

कडवे ७:
आजही शिकवतो तो दिवस, ती एकजूट, 🫂
सामूहिक ताकदीची, तीच खरी खुण. 💪
सलाम त्या जनतेला, त्यांच्या धैर्याला,
ज्याने दिला धडा, त्या सत्तेच्या गर्वला. 🙏
अर्थ: आजही तो दिवस आणि ती एकजूट शिकवते. सामूहिक ताकदीची तीच खरी खूण आहे. त्या जनतेला, त्यांच्या धैर्याला सलाम, ज्याने सत्तेच्या गर्वाला धडा शिकवला.

कविता सार (Emoji सारंश):
बनारस 📍, १८१० 🗓�, घरकर 💰, आंदोलन 🚫, हरताळ 🤫, अहिंसक प्रतिकार 🧘�♀️, सविनय कायदेभंग ✊, एकजूट 🤝, इतिहास 📜, धैर्य ✨.

--अतुल परब
--दिनांक-28.07.2025-सोमवार.
===========================================