जागतिक व्याघ्र दिन: वाघांच्या संरक्षणाचा संकल्प 🐅🌍 दिनांक: 29 जुलै, 2025 -

[Atul Kaviraje]

जIगतिक व्याघ्र दिन-आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिन-मंगळवार - २९ जुलै २०२५-

जगातील सर्वात मोठ्या वाघासमोरील धोक्यांविरुद्ध जागरूकता निर्माण करण्यास आणि लढाईत सामील होण्यास मदत करा. वाघ हे भव्य प्राणी आहेत, जर त्यांना मदत केली नाही तर ते नामशेष होऊ शकतात.

जागतिक व्याघ्र दिन: वाघांच्या संरक्षणाचा संकल्प 🐅🌍

दिनांक: 29 जुलै, 2025
दिवस: मंगळवार

दरवर्षी 29 जुलै रोजी जागतिक व्याघ्र दिन (आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिन) साजरा केला जातो. हा दिवस जगभरात वाघांच्या संरक्षणाबद्दल जागरूकता वाढवण्यासाठी आणि त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासांच्या संरक्षणासाठी समर्पित आहे. एकेकाळी हे भव्य शिकारी संपूर्ण आशियामध्ये स्वतंत्रपणे फिरत होते, परंतु आज त्यांची संख्या गंभीरपणे घटली आहे. हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की या शानदार जीवांना नामशेष होण्यापासून वाचवण्यासाठी सामूहिक प्रयत्न करण्याची गरज आहे.

जागतिक व्याघ्र दिनाचे महत्त्व आणि विवेचन (10 प्रमुख मुद्दे)
उत्पत्ती आणि उद्देश: आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिनाची सुरुवात 2010 मध्ये रशियातील सेंट पीटर्सबर्ग येथे आयोजित "व्याघ्र शिखर परिषदे"त झाली होती. या परिषदेत 13 व्याघ्र-श्रेणी देशांनी 2022 पर्यंत वाघांची संख्या दुप्पट करण्याचे लक्ष्य निर्धारित केले होते, ज्याला Tx2 लक्ष्य म्हणून ओळखले जाते. या दिवसाचा मुख्य उद्देश व्याघ्र संवर्धनासाठी जागतिक प्रयत्नांना प्रोत्साहन देणे आहे.

वाघांची घटती संख्या: गेल्या 100 वर्षांत वाघांच्या जागतिक संख्येत 95% पेक्षा जास्त घट झाली आहे. अवैध शिकार, जंगलतोड आणि त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासांचे नुकसान ही त्याची मुख्य कारणे आहेत.

पर्यावरणातील संतुलन: वाघ हे शीर्ष शिकारी आहेत आणि ते त्यांच्या परिसंस्थेच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहेत. त्यांची उपस्थिती हे सुनिश्चित करते की शाकाहारी प्राण्यांची संख्या नियंत्रित राहील, ज्यामुळे वनस्पती आणि इतर प्रजाती वाढू शकतील. वाघांचे संरक्षण म्हणजे संपूर्ण जंगलाचे संरक्षण करण्यासारखे आहे.

अवैध शिकार आणि व्यापार: वाघांच्या अवयवांना (जसे की कातडी, हाडे आणि इतर भाग) आंतरराष्ट्रीय अवैध बाजारपेठेत जास्त मागणी आहे, ज्यामुळे त्यांची अवैध शिकार मोठ्या प्रमाणावर होते. आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिन या गंभीर समस्येबद्दल जागरूकता वाढवतो.

अधिवासाचे नुकसान: मानवी लोकसंख्येच्या विस्तारामुळे, शेती, खाणकाम आणि शहरीकरणामुळे वाघांचे नैसर्गिक अधिवास वेगाने कमी होत आहेत. यामुळे वाघ आणि मनुष्य यांच्यातील संघर्ष वाढत आहे.

संरक्षणाचे प्रयत्न: भारतासह अनेक देशांनी व्याघ्र संरक्षणासाठी महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहेत, जसे की व्याघ्र अभयारण्ये आणि राष्ट्रीय उद्याने स्थापित करणे, अवैध शिकारविरोधी गस्त वाढवणे आणि स्थानिक समुदायांना संरक्षण प्रयत्नांमध्ये सहभागी करणे. भारतात 'प्रोजेक्ट टायगर' सारखे कार्यक्रम यशस्वी झाले आहेत.

Tx2 लक्ष्याची प्रगती: Tx2 लक्ष्यांतर्गत अनेक देशांनी वाघांची संख्या वाढवण्यात यश मिळवले आहे. भारताने 2018 मध्येच आपले लक्ष्य गाठले होते, आणि आता जगातील सुमारे 70% वाघ भारतात आढळतात.

जागरूकता मोहीम: आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिनानिमित्त विविध देशांमध्ये शैक्षणिक कार्यक्रम, वन्यजीव संरक्षण कार्यशाळा आणि जागरूकता मोहीम राबवल्या जातात, जेणेकरून लोकांना वाघांचे महत्त्व आणि त्यांना भेडसावणाऱ्या आव्हानांबद्दल माहिती दिली जाऊ शकेल.

हवामान बदलाचा परिणाम: हवामान बदलाचा देखील वाघांच्या अधिवासांवर नकारात्मक परिणाम होत आहे, ज्यामुळे त्यांच्या जगण्याच्या अडचणी वाढत आहेत. हा दिवस या मुद्द्याकडे देखील लक्ष वेधतो.

सामूहिक जबाबदारी: वाघांचे संरक्षण ही केवळ एका देशाची किंवा संस्थेची जबाबदारी नाही, तर ती एक जागतिक सामूहिक जबाबदारी आहे. हा दिवस आपल्याला एकत्र येऊन या शानदार जीवांना वाचवण्यासाठी कार्य करण्याची प्रेरणा देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.07.2025-मंगळवार.
===========================================