शासकीय विज्ञान महाविद्यालय, जबलपूर: एक ऐतिहासिक वारसा-1

[Atul Kaviraje]

GOVERNMENT SCIENCE COLLEGE ESTABLISHED IN 1836-

In 1836, Government Science College was established in Saugor, later moved to Jabalpur in 1873. It is one of the oldest colleges in India.

**1836 मध्ये सागर येथे स्थापन झालेल्या सरकारी विज्ञान महाविद्यालयाचे 1873 मध्ये जबलपूरमध्ये स्थलांतर झाले. हे भारतातील सर्वात जुने महाविद्यालयांपैकी एक आहे.

शासकीय विज्ञान महाविद्यालय, जबलपूर: एक ऐतिहासिक वारसा-

१. परिचय: शिक्षण परंपरेचा साक्षीदार 🎓
आज आपण शासकीय विज्ञान महाविद्यालय, जबलपूर या संस्थेविषयी जाणून घेणार आहोत. १८३६ मध्ये सागर येथे स्थापन झालेले आणि नंतर १८७३ मध्ये जबलपूर येथे स्थलांतरित झालेले हे महाविद्यालय केवळ एक शैक्षणिक संस्था नाही, तर भारतातील उच्च शिक्षणाच्या इतिहासाचा एक महत्त्वाचा साक्षीदार आहे. हे भारतातील सर्वात जुन्या महाविद्यालयांपैकी एक असून, त्याने अनेक पिढ्यांना ज्ञानाची आणि विज्ञानाची ज्योत दाखवली आहे. 🌟

२. स्थापना आणि प्रारंभिक काळ (१८३६): सागरमधील मुहूर्तमेढ 🌳
स्थापना: १८३६ साली हे महाविद्यालय मध्य प्रदेशातील सागर (Saugor) येथे स्थापन झाले. त्यावेळी ब्रिटिश भारताच्या शैक्षणिक धोरणांतर्गत, लोकांना आधुनिक शिक्षण देण्यासाठी अशा संस्थांची गरज होती.
उद्देश: यामागे केवळ पाश्चात्त्य ज्ञान प्रसारित करणे हाच नव्हे, तर स्थानिक लोकांना प्रशासकीय आणि तांत्रिक कामांसाठी तयार करणे हा देखील एक महत्त्वाचा उद्देश होता. सुरुवातीला यात कला आणि विज्ञान या दोन्ही शाखांचा समावेश होता.
३. जबलपूरला स्थलांतर (१८७३): नव्या युगाची सुरुवात 🏙�
स्थलांतराचे कारण: १८७३ मध्ये काही प्रशासकीय आणि भौगोलिक कारणांमुळे हे महाविद्यालय जबलपूर (Jabalpur) येथे स्थलांतरित करण्यात आले. जबलपूर हे मध्य प्रांताचे एक महत्त्वाचे केंद्र होते आणि तेथे शिक्षणाच्या विकासासाठी अधिक अनुकूल वातावरण होते.
नवीन ओळख: जबलपूरला आल्यानंतर, या महाविद्यालयाने विज्ञानाच्या शिक्षणावर अधिक लक्ष केंद्रित केले, ज्यामुळे त्याला "शासकीय विज्ञान महाविद्यालय" अशी ओळख मिळाली. 🔬
४. भारतातील सर्वात जुन्या महाविद्यालयांपैकी एक ⏳
ऐतिहासिक महत्त्व: १८३६ हे वर्ष या महाविद्यालयाला एक विशेष दर्जा देते. भारतातील फार कमी शैक्षणिक संस्था इतक्या जुन्या आहेत. हे महाविद्यालय त्या काळातले शिक्षण कसे होते, याचा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे.
शिक्षणाचा विकास: या महाविद्यालयाने ब्रिटिश राजवटीपासून ते स्वतंत्र भारतापर्यंत शिक्षणाच्या विकासाचे अनेक टप्पे अनुभवले आहेत. अनेक महान शिक्षणतज्ञ आणि शास्त्रज्ञ या संस्थेशी जोडले गेले आहेत.
५. विज्ञान शिक्षणातील योगदान 🧪
पायनियर संस्था: जेव्हा भारतात विज्ञान शिक्षणाचा प्रसार मर्यादित होता, तेव्हा या महाविद्यालयाने विज्ञानाच्या विविध शाखांमध्ये उच्च दर्जाचे शिक्षण देण्यास सुरुवात केली. रसायनशास्त्र, भौतिकशास्त्र, जीवशास्त्र यांसारख्या विषयांतून अनेक शास्त्रज्ञ तयार झाले.
संशोधनाला चालना: येथे केवळ पुस्तकी ज्ञानच नव्हे, तर प्रायोगिक शिक्षण आणि संशोधनालाही प्रोत्साहन दिले गेले. यामुळे अनेक विद्यार्थ्यांनी विज्ञानाच्या क्षेत्रात महत्त्वाचे योगदान दिले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.07.2025-बुधवार.
===========================================